Գերեզմանոցից ոչ հեռու` խոտերի մեջ խլրտում էին որդն ու որդուհին։

Երբ կերան կշտացան, սիրեցին իրար, որդուհին ձվադրեց, պառկեցին հանգստանալու։ Եւ երազեց որդուհին. «Մենք կունենանք որդիկներ, փոքրիկ, գեղեցիկ որդիկներ։ Մենք նրանց կմեծացնենք ուժեղ, առողջ, կսովորեցնենք այն ամենն, ինչ գիտենք մենք, եւ նրանք կապրեն երկար, երջանիկ»։

Քիչ այն կողմ արածում էր կովը` ցլի հետ։ Կովը անուշադիր էր եւ խոտի հետ կերավ որդին ու որդուհուն։ Ձվերը մնացին։ Երբ բավականին կշտացան, տրվեցին սիրո հաճույքներին, հոգնեցին, պառկեցին հանգստանալու։

Եւ կովը սկսեց երազել ։ «Մենք կունենանք մի ցլիկ։ Փոքրիկ, գեղեցիկ մի ցլիկ։ Մենք նրան կմեծացնենք առողջ, ուժեղ, անվախ։ Կսովորեցնենք այն ամենն, ինչ գիտենք մենք, եւ նա կապրի երկար, երջանիկ»։

Մի ցուլիկ բերեց կովը։ Փոքրիկ, գեղեցիկ ցուլիկ։ Բայց մորթեցին կովին եւ ցուլին տերը` տիրուհու հետ։ Միսը եփեցին, տապակեցին, շոգեխաշեցին, երշիկեղեն պատրաստեցին։ Երբ կերան խմեցին, սիրեցին իրար, հոգնեցին, պառկեցին հանգստանալու։ Եւ երազեց տիրուհին. «Մենք կունենանք տղա, փոքրիկ գեղեցիկ մի տղա։ Մենք նրան կմեծացնենք առողջ, ուժեղ, անվախ, կսովորեցնենք այն ամենն, ինչ գիտենք մենք, եւ նա կապրի երկար, երջանիկ»։

Մահացան գիշերը նրանք, երեւի միս շատ ուտելուց։

Գնում էր թաղման թափորը։ Գերեզմանոցից ոչ հեռու, խոտերի մեջ խլրտում էին որդերը։

- Ահա եւ մեզ ընթրիք են բերում,- ասաց մեկը։

- Այո, այսօր մեզ փառահեղ խնջույք է սպասում գերեզմանոցում,- երկրորդեց մի ուրիշը։

Մահացավ Շնահայրը։

Թաղում էին 4 գյուղական հարբեցողներ։

Է, ինչ կար այնտեղ թաղելու` կաշի ու ոսկոր։

Թաղելու համար խանութպանը տվել էր 4 լիտր տնաքաշ օղի, 1 օթեկ հաց, մի կտոր հին, աղը դրած խոզաճարպ։ Իսկ թաղման նախօրեին, երեկոյան, քանի որ Շնահայրը ոչ տուն ուներ, ոչ ազգականներ, նրա մարմինը թողել էին հին, կիսաքանդ եկեղեցում։ Մի սրտացավ պառավ գլխակողմում 2 մոմ էր վառել ու թաղման համար թողել էր մի հին սավան։

Լռություն էր։ Կեսգիշերին գյուղը ցնցեց սարսափելի մի ոռնոց, ասես ոռնում էին աշխարհի բոլոր շները։ Առավոտյան, երբ սկսեց լուսանալ, ամենաքաջերը ներս նայեցին եկեղեցի։ Նրանց հայացքի առջեւ հառնեց հետեւյալ տեսարանը. հանգուցյալի չորսբոլորը լուռ, ասես սգալով նստած էին գյուղի բոլոր շները` շղթաներով եւ առանց, իսկ մոմերը դեռեւս վառվում էին անսովոր վառ կապույտ բոցով։

Եւ այսպես, գյուղական 4 հարբեցողներ ավազի վրայով դեպի գերեզմանոց քարշ էին տալիս հին սավանի մեջ փաթաթած Շնահոր դիակը։ Հետեւից վազում էր Շնահոր փոքրիկ, սեւուկ, սպիտակ կրծքով շունը` Շնիկ Մալան։ Քարշ տվին հասցրին մինչեւ գերեզմանափոսը, հրեցին, գցեցին ցած եւ սկսեցին բահերով ավազ լցնել։ Երբ փոսը կիսով չափ լիքն էր, նստեցին հանգստանալու։

Լցրեցին մի-մի բաժակ, խմեցին, մի կտոր ճարպ ծամեցին։ Հետո խմեցին 2-րդը` ուր էին շտապելու, չէ որ Շնահայրը Շնիկ Մալայից բացի ոչ ոք չուներ։ Ծխեցին, սկսեցին խոսել։

- Ահա եւ մահացավ հայրը, եւ շնիկ-աղջիկը որբ մնաց,- ասաց գլխավորը։

Շնիկ Մալան անշարժ նստել էր փոսի եզրին եւ անթարթ հայացքով նայում էր ցած։

- Այո, նա շատ էր սիրում իր շնիկին,- նրա հանգով խոսեց մյուսը։

- Նա երբեք չէր բաժանվում շնիկից, ամենուր վերցնում էր հետը,- ասաց 3-րդը։

- Թող, ուրեմն եւ այժմ միասին լինեն,- վրա բերեց 4-րդը։

Նա վերցրեց բահը, մոտեցավ շնիկին, որը ոչնչի ոչ մի ուշադրություն չէր դարձնում։ Բահը բարձրացավ ու իջավ։ Լսվեց մի սարսափելի, սրտակեղեք, երկար կլանչոց` լացախառն հեծկլտանքով։ Ջարդված ողնաշարով շնիկը ցնցվում էր եւ փորձում մի կողմ սողալ։

- Վերջացրու արդեն, զզվելի է,- կարգադրեց գլխավորը։

Ճիվաղը բարձրացրեց բահը։ Շնիկը նրան էր նայում անսահման սարսափով, ցավով ու անհուն տանջանքով լի աչքերով։ Բահը թափով իջավ ուղիղ այդ աչքերի վրա, եւ տանջահար մարմնիկը թռավ ցած` կիսալցված փոսը։

Ցնցվեց ամեն ինչ շուրջը, բացվեց հողը փոսում, գերեզմանային լռության մեջ երեւաց Շնահոր բարակ, մկանուտ ձեռքը եւ սկսեց շոյել Շնիկ Մալայի փոքրիկ , հոշոտված, գզգզված մարմինը։ Շնիկ Մալան կենդանացավ ու վեր կացավ։ Բոլոր 4 տականքները անկապ ճչալով եւ ճանապարհ չտեսնելով` գերեզմանոցից նետվեցին դեն։

Գերեզմանից վեր կացավ Շնահայրը, փոսի եզրը հանեց Շնիկ Մալային եւ գնացին նրանք մեծ ճանապարհից ճյուղավորվող Հավերժ Կյանքի նեղ, համարյա աննկատ արահետով։

(Ծխածս ծխախոտներից մեկին)

Դու ծխացիր ու մոխրացար իմ հոգսերով,

Ինչպես դժվար ժամանակի մի լավ ընկեր,

Սակայն զուտ մարդկային մի քմայքով

Քեզ նետեցի` ինչպես մաշված, անպետք մի իր։

Մի զարմանա քո մարդ ընկերոջ վարքով.

Քե~զ նմաններին ենք մենք դավաճանել...

Երբ քո հաջորդն էլ գա` մանկան նման անթով,

Կմոխրանա ու դեն կնետվի նա էլ։

Անեղջյուր, բուրդը լրիվ թափված ու այդ պատճառով լրիվ սպիտակ մարմնով եղջերուն, ցրտից դողալով, մեծ քաղաքի նորակառույց թաղամասին շատ մոտ կեր էր փնտրում։ Գիշերները, թաղամասին մոտիկ իր փոքրիկ ժայռախոռոչում պառկած, նա հաճախ էր լսում մոտակա սարերից եկող գայլերի ոռնոցը։

Կար ժամանակ, որ նա հզոր եղջերու էր` ուժեղ, ծառանման եղջյուրներով ու պինդ կճղակներով։ Չկային այս նորակառույցները, ու գայլասարերի ու քաղաքի միջեւ ընկած հարթավայրը բավականին մեծ էր, լճակ էլ կար, կերը նույնիսկ ձմռանը բավականացնում էր բոլորին։ Քանի-քանի նրբագեղ եղջերուհիների էր տիրել, ինչքան բազմաքանակ սերունդ ունեցել։ Ու երբ նրա առաջնորդությամբ` հոտը մոտենում էր ընդհուպ սարերին, նույնիսկ այդ ժամանակ գայլերի ոհմակը չէր համարձակվում հարձակվել։ Նրանք շատ ու շատ անգամ էին համտեսել նրա եղջյուրների ու կճղակների հատու հարվածները, եւ մի գայլ չէ, որ մնացել էր մարտի դաշտում` պատռված կրծքով։

Հետո քաղաքը ընդլայնվեց, հարթավայրից մնաց մի նեղ շերտ, լճակը համարյա ամբողջովին չորացավ, եւ կերը սկսեց չբավականացնել նույնիսկ ամռանը։ Նրանք մնացին 3 կրակների արանքում` մարդիկ, գայլերը, սովը։ Հոտի մի մասին ոչնչացրին մարդիկ, մի մասը հեռացավ` փնտրելով նոր տեղեր, մի մասին կերան գայլերը, եւ ի վերջո` նա մնաց մենակ։

Դանդաղ շարժվում էր հարթավայրից մնացած նեղ շերտով, մի քիչ խոտ պռճկում, բայց ավելի հաճախ կանգնում, անշարժ հայացքը հեռուները կամ էլ մայրամուտին հառած, տրվում հիշողություններին։ Նրան պատեց միայնության թախիծը, հետո մի որոշ ժամանակ անց ինչ-որ հիվանդություն սկսեց ներսից կրծել։ Շնչում էր խզզոցով, հաճախ շնչարգելություն ունենում։ Շուտով բուրդը թափվեց, եղջյուրներն ընկան ու վերածվեց նա մշտական թերսնումից ուռած փորով, շատ բարակ վզով ու ոտքերով, դանդաղ թափառող սպիտակ ուրվականի։

Եւ այժմ, լսելով գայլերի ոռնոցը, չգիտեր` ումից շատ վախենալ` նրանցի՞ց, թե՞ մարդկանցից։ Թե գայլերը եւ թե մարդիկ նույնքան անհագորեն ագահ էին եւ անիմաստորեն դաժան։ Բայց քանի որ կեր չկար հարթավայրի նեղ շերտում, այս ուշ աշնանը գիշերները թափառում էր կիսակառույց, անմարդ նորակառույցներում, ընդհուպ մոտենում էր բնակեցված նորակառույցներին եւ աշխատելով մարդկանցից աննկատ մնալ` սնվում էր այստեղ-այնտեղ շպրտված հացի կտորտանքով, նեխած մրգերով ու բանջարեղենով։ Հետո մի թաքուն, քամուց պաշտպանված տեղ էր գտնում ու փորձում ննջել` ձմեռնամուտի արեւի ժլատ շողերի տակ տաքանալով։

Նա փորձել էր քնել (որպեսզի գայլերից ապահով լինի) կիսակառույց նորակառույցներում, բայց այնտեղ մշտապես վզզացող միջանցիկ քամիները ստիպել էին վերադառնալ իր ժայռի խոռոչը։

Մի առավոտ էլ ոտքի բարձրացավ շատ դժվար։

Հազիվ հասավ նորակառույցներին ու ամբողջ օրը, հաճախ պառկելով (արեւկող տեղերում)-ելնելով, շատ քիչ կեր հայթայթեց։

Երբ երեկոյանում էր, այլեւս չկարողանալով ոտքի ելնել` շարժվում էր սողեսող։ Գիտակցության եւ կամքի վերջին նշույլներն ասում էին, որ եթե չգտնի մի տաք տեղ, այսօր չի լուսացնի։ Պատահաբար նորակառույցների վերջում դեմ առավ մի բաց դռան, որտեղից թեթեւ տաքություն էր փչում։ Ոչ ոք չէր երեւում, եւ նա, սողալով, շեմից ներս գլորվեց։ Աջից` բաց դռնից, նա ավելի շատ տաքություն զգաց ու սողալով հայտնվեց մի մեծ շինությունում։ Գետինը հաճելիորեն փափուկ էր, ու տաք պատերի երկայնքով մեծ ծաղկամաններով ծաղիկներ էին շարված։ Նա սողաց դեպի պատը եւ բնազդով թաքնվեց պատի եւ ծաղկամանների միջեւ եղած նեղ տարածությունում։ Մի երկու անգամ տերեւներ պոկեց։ Օ, ինչքան հյութալի ու համով էր կանաչը։

Բայց նա հոգնած էր ու նոր միայն զգաց, թե որքան սառած է ինքը։

«Հետո,- որոշեց։- Մի քիչ տաքանամ, հանգստանամ ու հետո մի կուշտ կուտեմ։ Ապա կմտածեմ` ուր գնալ եւ ինչպես ձմեռել»։

Նա համոզված էր, քանի որ դեռ ծեր չէր, եթե լինի քնելու տաք տեղ, առատ կեր, նրա վրա նորից բուրդ ու գլխին` նոր եղջյուրներ կաճեն։ Եւ երկար ժամանակից ի վեր առաջին անգամ նա քնեց տաք, հանգիստ ու ապահով։

Նա չգիտեր, որ այդ նորակառույցը «Հույս, Սեր, Կյանք» կազմակերպության հավաքատեղին է, եւ որ պահակը դուռը բաց էր թողել` օդափոխելու համար, որովհետեւ վաղը այդ զարդարուն դահլիճում տեղի էր ունենալու այդ կազմակերպության համաժողովը` նվիրված նորամուտին։

Եւ նա քնած էր հոգնած, խորը, բայց անդորր քնով։ Ու չհասկացավ` քնի մեջ, թե արթմնի` լսեց չափազանց բարձր, ականջ կտրատող մի գոռոց։

- Սա ինչ անպետքություն է, դուրս նետեք,- կազմակերպության ղեկավարն էր, այդ գեղեցիկ կինը։

Բարձրացրեց քնատ աչքերով գլուխը։

Լուսացել էր։

Եւ միայն այդ ժամանակ, երբ հավաքարարուհին ու պահակը մոտեցան նրան, հասկացավ, որ դա իրեն էր վերաբերում։

Այդ 2-ը բռնեցին նրա առջեւի ու ետեւի ոտքերից, բարձրացրին ու տարան` գլուխը հատակին քարշ տալով։

Չնայած քնել էր եւ ուժեր էին հայտնվել, բայց ոչ մի ցանկություն չուներ դիմադրելու, հակադրվելու։

«Դե, ինչ որ տեղ ցած կդնեն,- մտածեց,- հետո վեր կկենամ ու կգնամ»։

Երբ դուրս էին գալիս, գլուխը ցավոտ հարվածեց շեմին, հետո պատահող խճաքարերը նույնպես ցավ էին պատճառում։ Հասան ոչ հեռու գտնվող շինանյութերի մնացորդի խորը փոսին։ Մի քանի թափահարում` ու նետեցին։

Չհասցրեց հասկանալ, չհասցրեց վախենալ։

Մի երկու վայրկյանից լսեց իր մարմնի խուլ դրխկոցը քարերին։

Զգաց տանջալի, սուր ցավ, սարսափ ու խավարեց։ Այն 2-ը շուռ եկան, գնացին` մի վերջին շուք տալու դահլիճին «Հույս, Հավատ, Սեր» կազմակերպության համաժողովից առաջ։