Ոչ Թախիծ էր կարծես....

Եվ ջերմության կանաչ մամուռների վրա
Գլգլում էր ջուրը՝
Քնի, երազի մեջ մեր ծիծաղի ձայնով:

Հնձանների խեղդող տաքությունն էր հոսում
Մամուռների վրա,
Եվ լեռներում ծնված մանուկների ձայնից
Թպրտում էր ջուրը
Մեր թափանցիկ խոհի, մեր մատների միջին:

Այդ որտե՞ղ էր եւ ե՞րբ...
Մոռացության այդ ո՞ր հորիզոնի վրա
Ճեղքված ծնծղաների տափակ շրթունքներով
Կապույտ երազները հողին տալու
հուղարկավոր եղանք:

Եվ կապույտ հող եղավ
Երկրագնդի վրա,
Կապույտ բլուրները-կապույտ առագաստներ,
Որոնց վրա մի-մի մարգարե էր նստած
Մեր ուղեղի կապույտ միրաժի մեջ:

Եվ երկինքը դարձավ
Լույսով ճեղքված
Մի ոսկեգույն ծնծղա,
Որ արնանամ երգեր գռմռալով
Ահազանգ էր երգում մեր արյան մեջ:
Իսկ մենք թախիծ էինք ըմպում անհագորեն:
Թույնը երազների կապույտ ճանապարհով
Տանում էր մեզ դեպի անդառնալի անցում.
Մարգարեներ՝ նստած կապույտ բլուրներին,
Իրենց խոհերն էին աչքի բոցի վրա խանձում:
Այդ որտե՞ղ էր եւ ե՞րբ...

Անվայրափակ ոգու ընդվզումը հանգավ
Մռայլ կեսգիշերին վառած մոմի հանգույն,
Եվ անըստգյուտ սիրո ու կարոտի
ծանր մեղանչումից

Աստվածների ձայնով
Մի այլանդակ մանուկ ծնվեց երկրի վրա՝
Մի կիսադեմ Հուդա:

Ու կես դեմքով մարդիկ եկան աշխարհ,
Կիսած շրթունքներով
Եվ աչքերով,
Հոգով,
Կեսը-խավարի մեջ:

Այդ կիսադեմ մարդիկ-կիսած վագրի նման-
Այդ կես դեմքի սառը, խեղդող մռայլությամբ
Նայեցին մեզ
Իրենց կենտ աչքերի
Պարիսպների տակից:

Մեր միամիտ ոգու
Աշտարակը փլվեց մեր ուսերի վրա,
Եվ մեր սիրտը դողաց մեր մարմնի մեջ
Այրված ոստանների ծխի նման:

Եվ մենք այդ կիսավեր կամարների տակին
Ծունկի եկանք հոգնա՜ծ, փլատակվա՜ծ:
Ոչ ավերակ էինք,
Ոչ շեն էինք,
Ոչ տուն.-
Ոչ ձմեռ էր կարծես,
Ոչ թախիծ էր կարծես,
Ոչ ամառ էր ու տապ,
Ոչ էլ աշուն...

Խավարի մեջ թողած ծխի նման
Մեր սիրտն անէացավ մեր մարմնի մեջ.-

Մեր աչքերի տակին՝ թարշամ մանուկների նման,
Ծերի տեսքով երկու
Սրտեր եկան աշխարհ,
Կապույտ առասպելի
Թույն-թախիծով լցված
Մեր շուրթերից սրտեր կախվեցին ցած,
Մեր ձեռքերի վրա սրտեր էին դարձյալ,
Չանցած ճամփաների փոշիների միջով
Մենք քարշ էինք տալիս միլիոնավոր սրտեր՝
Մեր մի սրտի, ավա՜ղ, աճյուններից հյուսած:

Եվ կես դեմքով մարդիկ
Քայլում էին իրենց կենտ ձեռքերին խաչե խայծեր բռնած,
Քայլում էին լույսի եւ խավարի
Սահմանների վրա՝
Հոգով պոռնըկորեն տրված մութին,
Գնում էին որպես առաջնորդող
Եվ քարշ էին տալիս իրենց ետքից
Խաչելության պատրաստ,
Խաչելությամբ ապրող
Ամենօրյա տարտամ ժողովրդին:
Հոգիների կանաչ արոտներում ընկած
Եվ հանձնառու թիկնոց հագած առաքյալի,
Իրենց կես լինդերով
Մսխում էին վերջին ծիլը վերընձյուղած:

Հոգիների կանաչ արոտների եղեգների վրա
Թքում էին երգերն իրենց այլասերված հոգու,
Նրանց մատնիչ շնչից եղեգները հույսի
Դառնում էին հազարամյա կանգնած աճյուն:

Այդ կես դեմքով մարդիկ,
Մեզ կիսավեր արած,
Կիսում էին ողջը՝
Ինչ եղել էր ու կար այս աշխարհի վրա:

Կիսած ճամփաների դիակների վրա
Երջանկության լեռներն էին կիսում՝
բոլոր սրտերի մեջ՝
Կիսում էին թախծի նարինջները կապույտ,
Կիսում էին խինդի արոտներից ելնող ամեն հնչյուն,
Եվ քայլ առ քայլ Սեւ-սեւ սեպերն էին մեխում
Հույսի աշտարակին,
Ինչպես փայտահատը փայտ կիսելիս
Իր սեպերն է տնկում ողնաշարին կաղնու:

Այն խուլ մռնչյունը,
Որ ելնում է կաղնու որովայնից,
Այն, որ ժայռաբնակ ճարճատյուն է կարծես
Ու մերկ,
Ու անկապանք,
Ու բնության ձայնի որսված ազատությամբ՝
Այդպես դղրդում էր Աշտարակը Հույսի:

Կիսված սիրո ճեղքված երկնքի տակ,
Կիսված սիրո այգիների վրա
Մեր հավատը, թռչունն ուղեմոլոր
Թպրտում էր վշտի թեւերի մեջ:

Ու կիսադեմ մարդիկ
Կիսեցին այդ թռչնին
Ու կիսեցին դարձյալ,
Ու կիսեցին էլի,
Ու կիսածը նորից կեսկիսելով
Մեր հավատի սյունը դարձրին փոշի
Իրենց կենտ աչքերի հորիզոնի վրա

Հիմա մենք նստել ենք կիսված հողին,
Կիսված երազները մեր ծնկներին առել,
Եվ լուռ օրորվում ենք՝
Կես շուրթերի երգին համահնչուն:

Մեր շուրթերը հիմա ծնծղաներ են երկու-
Մեր ձեռքերի նման,
Մեր կոպերը դարձյալ ծնծղաներ են հիմա՝
Մեր աչքերի անտակ անդունդների վրա.-
Եվ մենք՝ անապատի բարկ շուրթերին ընկած,
Ոչ ավեր ենք կարծես
Ու ոչ շեն ենք կարծես
Ու ոչ էլ տուն...
Ոչ թախիծ է կարծես,
Ու ոչ մահ է կարծես,
Ոչ ամառ է ու տապ,
Ոչ էլ աշուն...

Ու տառապանքիս քավություն չկա...

Պարաններից կախված սավանների նման
Ալիք-ալիք տվող երկնքի տակ
Ես իմ երգի անտոթ անապատն եմ փռում
Ձեր աչքերի վրա,
Պապակ ձեր շուրթերին:

Հիվանդ կարոտներից հազար անգամ մեռած,
Հիվանդ երազներով դեռ կենդանի
Որպես
Առասպելյալ թռչուն
Ես իմ կրակները ձեր աչքերի միջով
Լուռ սուզում եմ հիմա ձեր հոգու մեջ...
Ես իմ կրակները...
... Ձեր աչքերի միջով...
... Կիսակործան վանքից մտնում եմ ներս...

Մերկ մարմընով,
Բոբիկ,
Ու ծնկներով մաշված,
Մագաղաթյա գրեր դաջված անրակներիս,
Ասեղնագործ երգեր՝ ուռած իմ շուրթերին
Ու կոպերիս խաշված,
Հնադարյան անձույլ մեղեդիներ կողերիս մեջ,

Մրմնջում եմ ահա
Մեռած աստվածների,
Մեռած հանճարների հոգով անիրական,
Մրմնջում եմ հողոտ իմ շուրթերով.
-Օ՛, հող, օ, մե՜ծ երկինք,
Չ՞է որ ձեր ճարտար մատներով հյուսած
Ես եղեգնահյուս ավազան էի՝
Ձեր լուռ հիացքի,
Անլուր խնդության,
Աննեխ, թափանցիկ ծովերի համար.-

Եվ ես մի կապույտ ավազան էի
Մեծ կարոտների պալատների դեմ.
Երազանքների թռչունները շոգ
Իրենց թեւերը մեղմ սուզում էին
կապույտ կրծքիս մեջ
Եվ պաղ օրերի հիացքով լցված
Թռչում էին լուռ տիվ ու գիշերի թեւերի վրա.

Եվ ես մի կապույտ ավազան էի
Տենչանքների տոթ լեռների համար,
Որ իրենց ժայռե լեզուները շեկ
Իջեցնում էին իմ սարսռացող ձեռքերի վրա,
Եվ ես մի կապույտ ավազան էի
Ոչ լլկված-մեռած,
Ոչ աղավաղված:

*
Ողբալի եմ ես
Ջուրը ցամաքած շատրվանի պես:

Եվ հա՞րկ էր արդյոք, որ ես ողբայի,
Կամ թե խնդության երգեր երգելիս
Գոռայի ամբողջ անծիր երկնքով.-
Ես խաղաղ, կապույտ ավազան էի,
Ես լռում էի,
Եվ տիեզերքը լցվում էր երգով:

Անջուր, անլեզու շատրվանի պես
Ողբալի եմ ես:

Ողբալի եմ ես
Լքված, անկրակ բագինների պես:

Անստվեր, անձայն անտառների պես
Ողբալի եմ ես:

Ողբալի եմ ես
Անհող, անպտուղ այգիների պես:

Ողբալի եմ ես
Այրված, սեւացած դաշտերի նման,
Որ փռվում են մեր հոգիների դեմ
Անդունդների պես:

Ողբալի եմ ես
Ձեզ նման, ինձ պես.-
Ես՝ անառագաստ, անսեր, անհոգի,
Անծուխ, անկրակ վառվում եմ, վառվում,
Եվ երկու միլիոն ուրվականներս
Իմ հայացքների ձողերի վրա
Մեվում են, շարվում:

*
Ես երկու ծայրով մեխված եմ, գամված
Իմ անհնազանդ տարածության մեջ:

Իմ ամեն խշշույն,
Ամեն մի զնգոց
Խուլ գռմռոցով
Դեռ կրծոտում է իմ գամփռն ագահ.-
Ատամների տակ սրսփում եմ ես՝
Ինքնահանդիպման տկլոր վայրկյանին
Ջրին մոտեցող մառախուղի պես,
Եվ տառապանքիս քավություն չկա,
Եվ տառապանքիս քավություն չկա:

Հալածվում եմ ես
Զույգ անհնազանդ
Ձիերին միեւնույն ճանփեքվ տանող
Անիվների պես:

Տառապում եմ ես
Չխոստովանած խոսքերի նման:

Տառապում եմ ես
Իմ երեք միլիարդ կրծքի մեջ մեխվող
Ատոմաթռիչ նիզակների պես:
Ավելի լավ է՝ ես ջունգլիներում
Կատաղած փղից ընկնեմ հալածված,
Փակվեմ լեռների անխուց բուրգերում,
Եվ իմ կողերի ճարճատյունը խուլ
Սասանի երկրի մռայլված ոգին,
Ավելի լավ է՝ մասայի դառնամ
Եվ ընձառյուծը ինձ պատառոտի,
Եվ կարողանան արմավներն հոգուս
Սիրո, կարոտի ողբերգը լսել,
Ավելի լավ է՝ մոռանամ ես ձեզ,
Մոռանամ սերը,
Քան իմանալով, ես մնամ անսեր:

*
Եվ գետերը մեկից զարնվում են իրար,
Եվ զարմանքի խոնավ, տամուկ փոշին
Պարուրում է հավատի լեռները մագաղաթե:

Եվ ծովերը ելնում, բարձրանում եմ իրարից վեր:
ՈՒ բազմահարկ ծովերի միջով գնում եմ ես՝
Ջրերի ողբ սյուների
Մերկ թեւերից բռնած,
Նրանց շրթունքները իմ շուրթերի վրա,
Գնում եմ ես դեպի
Անդառնալի անցում.-
Ոչ ավեր եմ կարծես
Ու ոչ շեն եմ կարծես,
Ու ոչ էլ տուն:

Ոչ թախիծ է կարծես,
Ոչ տրտմություն մահվան,
Ոչ էլ աշուն...

Անտերները տիրավոր են դառնում

Եվ Աստված հավաքեց իր աստվածազարմ որդիներին
Եվ արքաներ կարգեց
Երկրի վրա-
Ասաց՝ կառավարեք մահկանացու մարդկանց
Բախտը անգոսնելի.-
Սակայն մոռացավ տալ
Պայծառությունն իր աչքերի,
Թրթռումը ոգու,
Որ կարող է հայել
Գիշերներից ծնվող գիշերիների
Հեռուն անվերադարձ:

Եվ մոռացավ դարձյալ
Ձայնն իր աստվածային,
Որ լույսի պես կախվում երկնի շրթունքներից
Եվ աղոթք էր դառնում՝
«Փառք ի բարձունս»:
Աստված մոռացավ տալ ձայնն իր աստվածային,
Որով երկինք տանող ճանապարհն էր գտնում
Ամեն մահկանացու:

Ոչ Աստված էր Աստված,
Աչ արքա էր Աստված.-
Նավաբեկյալ ոգու աղաղակ էր սաստված,
Նավաբեկյալ ոգու աչք էր դժնատեսիլ՝
Ամբաստանյալ երկրի բաց ճակատին
Որպես խարա՜ն,
Կնի՜ք՝
Իր սեփական ձեռքով հավերժորեն հաստված:

*
Եվ ողջ տիեզերքում
Երկրագնդի տեղակ
Պտտվում էր մի մերկ, հսկա Կիկլոպ,
Մի մոլեգնած, անդեմ,
Խառնատեսիլ մարմին,
Աղաղակի հախուռն ճյուղաճամփով
Հազար կողմից թափվող
Մի անիմաստ լեղի,
Որն իր զանգվածային անձույլ հոգին
Պտտում էր աչքի առանցքի շուրջ
Եվ տանում էր ինչ-որ անդառնալի հեռվում
Հավերժորեն թաղի:

Եվ կանչեցի արքաներն
Իրենց արքայորդիներին
Եվ ասացին՝ դուք եք տերը հիմա,
Եվ ասացին դարձյալ՝ տերն եք այս ամենի.-
Եղեք ամուր,
Տերն ինքը ձեզ տեր է կարգել, արքայորդիք,
Տերն ինքը ձեզ երբեք չի մոռանա:

Արքայորդիները կանչեցի մեզ
Եվ ասացին՝ մենք ենք տերը հիմա,
Տերն ինքը մեզ տեր է կարգել այս ամենի,
Տերն ինքը մեզ երբեք չի մոռանա:

Եվ մենք անտեր էինք
Ու տիրավոր դարձանք:
Եվ մենք վերջին անգամ ծիծաղեցինք՝
Կորցնողի վերջին հավատքի պես ամուր,
Կորցնողի վերջին խարսխի պես խարխուլ,
Բոլոր ժպիտների ուժով միագումար,
Բոլոր կրակների ձայնով արեւարյուն,
Ծիծաղեցինք մինչեւ օրը ծալվեց
Դեպի հողը ծալվող մեր ձեռքերի նման,
Մինչեւ մառախուղը փոխվեց մեգի,
Մեգը խավար դարձավ,
Եվ սեւ ծիծաղ իջավ գլուխներին մեր բաց:

Եվ մենք հոգնած ու լուռ,
Հոգնած ամեն ինչից,
Գլուխներս հանդարտ իջեցրինք
Մեր ծիծաղի փայլուն փշրանքներին՝
Հավատքով այն որբի,
Որ աստղեր է պեղում մոխիրների միջից:

*
Օ, ձայն իմ կերկերուն,
Իմ աչքերի խավար,
Հեռավորիս պատրանք,
Ոսկորներիս նման կոտրատված իմ անցյալ,
Օ, ձայն իմ կերկերուն.
Դուք թանձրացեք այնքան,
Որ ես կարողանամ
Ձեր ծնունդով ապրող մեռածների
Ոգին թափահարել ահագնասաստ ուժով,
Ցնցել պատրանքն հողի,
Հողի կրծքին հանգչել հնչյուն-հնչյուն,
Ակունքների վրա մեռնել,
Վերածնվել ակունքների կապույտ մուժով,
Հետո հողի կրծքում սիրով ընդարմանալ
Եվ համբարձվել երկինք,
Ապա դառնալ
Երկնի թարթիչներից հավերժորեն կախված
Քարե արցունք:
Տեզերքի բոլոր անկյուններում
Կա մի արցունք՝
Եվ անպայման անդունդների վրա կախված:

*
Կաքավն արյան պես շողում է քարի կրծքին,
Կաքավն հույսի պես դողում է արյան կրծքին,
Հույսը արյան հովիտներում
Թռչկոտում է կաքավի պես,
Կաքավն հույսի հովիտներում
Խելագարի ձայն է կարծես:

Իմ կաքավող հույսերի ձեռքերից բռնած
Թռչկոտում եմ լույսերի շղթաների մեջ,
Եվ ձայների համընթաց քարավաններով
Անապատի լռությամբ ճոճվում եմ անվերջ:
Ոգիների ականջներ մարմընիս հագած,
Հավաքում եմ չարձակված ամեն մի հնչյուն,
Հավաքում եմ բենգալյան օրերս հանգած,
Հավաքում եմ մրրիկներն անապատների,
Որ քրքրված, բզկտված օրերիս վերջում
Վերջին հըրդեհս վառեմ, հուրըս ակնավիր
Եվ կրակե սյուն կանգնեմ երկնքից երկիր.-
Դառնամ ինքըս իմ գլխին արտասվող երկինք,
Դառնամ ինքս իմ աչքերում ծիծաղող Աստված,
Հետո մաս-մաս փշրվեմ շուրթերին հողի,
Փշուր-փշուր փշրվեմ քարերին ողորկ,
Ջրերի մերկ թեւերին փոխարկվեմ դողի,
Եվ ամենուր կորսըված մնամ հավիտյան,
Մնամ անկորուստ եւ անբռնելի,
Որ արքաներն ինձ չտեսնեն նորից,
Չտիրավորվեմ ես հանկարծ էլի.-
Եվ արքաներին, եւ արքայորդվոց
Հավաքեմ ի մի,
Նույն ամանի մեջ հավաքեմ նրանց,
Մխրճվեմ դարձյալ խորքերն անհունի
Եվ աղաղակեմ՝
Քո եփած ճաշը ինքդ կեր, Աստված:

*
Մեր խառնված, խարխուլ ճանապարհին
Աղաղակով թռչող լճեր կային՝
Մեռած կարապների մարմինների վրա: