ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ - ԱՆԼՌԵԼԻ ԶԱՆԳԱԿԱՏՈՒՆ

**Vard** » 10 апр 2010, 11:31

IV. ԾԱՎԱԼԻՈՂ ՀԱՄԱԶԱՆԳ

ՂՕՂԱՆՋ ՀՐԱՇԱՈՐԾՄԱՆ

Թէ մինչև հիմա որտեղ որ երգն էր
Այնտեղ էլ նա էր:
Այսուհետ արդէն որտեղ որ նա էր՝
Այնտեղ էր երգը:

Առաջին անգամ լայն դահլիճների
Բեմից էր լսում ինքն իրեն հայը,
Եւ բոլորովին ուրիշ էր հնչում
Իր իսկ «Տույ-տույ»-ը,
«Վայ լէ-լէ վայ»-ը
Նո՛յն արտն էր յուռթի,
Նո՛յն սերմը ցանւած,
Բայց... խորն էր հերկը,
Ու բեղուն բերքը:
Հայ ելևէջի վայրի տարերքը,
Հեղեղ մեղեդին,
Տարափ պարերգը
Էլ չէին արդէն հնչում ու կորչում,
Ինչպէս հողմերը՝ դաշտերում լեռնոտ,
Ցատկան ջրերը՝ ձորում ու կիրճումև
Անօգո՜ւտ այնպէս,
Այնպէս ապարդի՛ւն:

Հայ ելևէջի հոսքը վարարուն
Մի կախարդ ձեռքով մտել էր խոր հուն,
Գտել էր անշէջ ու որոշ հասցէ
Հասնում էր սրտին՝ ում էլ պատկանէր,
Մօտիկ դրացո՛ւ,
Ռուսի, վրացու,
Թէ՝ օտարաձայն հեռաւորների՝
Լեհի՛,
Ֆրանկի՛,
Ավըստրիացո՛ւ:

Այսպէս՝ կալակիտ ցորենն է դառնում
Ընտիր սերմնացու,
Ապառաժ քարը՝ սեղան խորանի
Ու պատի վրայ ջուր խմող այծեամ:

Այսպէս՝ դաշտերի ծաղկունքը ցանցիր
Պսակ են դառնում հարսների ձեռքով
Հարսների լանջին:

Այսպէս՝ եղեամն է ապակիներին
Լուսամուտների շրջանակի մէջ
Հանճարեղագոյն բնանկարի կերպարանք առնում:

Եւ յոյսը – այսպէ՛ս – հաւատ է դառնում...
Նա մելամաղձոտ հայ եղանակին
Հայկական ուրախ հորդան էր կցում,
Եւ կարծես արփին ծագում էր յանկարծ
Ցրում մուժ ու մէգ:

Նա վիրաբոյժի հմուտ ձեռքերով
Ինչ-որ կոյր աղիք կտրում էր գցում,
Եւ մարմինն ասես ծնւում էր նորից,
Դառնում մօրէ մէկ:

Նա... ի՞նչ էր անում:
Լոկ այն էր անում,
Ինչ որ անում է աւազն ամանին՝
Մաքրում է ժանգից.
Ինչ-որ անում է ջուրը մանչուկին՝
Դունչիկն է սրբում.
Ինչ-որ անում է մայրը մանուկին՝
Ինն ամիս կրում իր կողերի մէջ
Ու գերմարդկային մայրական ցաւով
Աւելացնում է թիւը աստղերի՛,–
Մի սովորակա՜ն... անսովո՜ր հրաշք:

**Vard** » 10 апр 2010, 11:32

ՂՕՂԱՆՋ ՅԱՂԹՈՒԹԵԱՆ

Եւ արտերի փոխանակ
Հորովելը գեղջուկի
Դահլիճներում է հնչում.
– Ձիգ տուր քաշի՛, ա՛յ եզ ջան...
Բաց երկնքի փոխանակ
Շրթունքները պանդուխտի
Բեմերից են մրմնջում.
-Հո՜ւր են ձգէ մէջ իմ ջան:
Գյուղակների փոխանակ
Քաղաքներւմ է ծորում.
– Սուփրեն կալում գցած ա:
Հիւղակների փոխարէն
Սրահներում է բուրում
-Խնձոր ունեմ, կծած ա:

...Իսկ մեր խնձորն իսկապէս
Արնածոր ու վիրաւոր՝
Հազա՜ր տեղից էր կծած.
Առևանգած իրարից՝
Մեր խնձորը դարաւոր
Հազա՜ր ձեռքից էր պրծած:

Հազա՛ր եղունգ ու ճիրան,
Հազա՛ր մագիլ էր խրւել
Նրա փխրուն կողերում:
Տիղմաբեր ու թմբատար
Հազա՛ր հեղեղ էր ցրւել
Նրան սնող հողերում:

Ոսոխներից բարբարոս
Շատերն անգամ յաւիտեան
Կորել էին աշխարհից,
Չքւել էին` թողնելով
Լոկ պաղ մոխիր կամ մատեան
Բևեռագիր ու քարից:

Բայց մնում էր մեզ վրայ
Հետքը նրանց ժանիքի`
Նրանց արնոտ կնիքի:
Խառնւել էր մեր երգին
Օտարի շունչն անմաքուր,
Օտար երգի ելևէջ,
Աղ էր ցանւել մեր վէրքին,
Աւազ լցւել մեր բերքին
Եւ ջուր` արդար կաթի մէջ:

Ականջ էր պէտք, որ ջոկի,
Ու ձեռք էր պէտք, որ պոկի
Օտարամուտ ամէն քող:
Պէտք էր կոկորդ ու ոգի,
Որ տաղ դարձած մեր հոգին
Համերգանար ամէն կողմ:

Մարդուն երբ ցաւ են տալիս`
Հետն էլ արցունք է գալիս,
Որ կսկիծը քիչ մարի:
Վէրք է տրւում և դե՛ղ կայ,
Ելք է ճարւում` թէ նե՛ղ գայ, –
Այսպէս է կարգն աշխարհի:

Ու եկար դու` վիթխարի՛,
Եւ մեր Հայոց աշխարհի
Անտերացած հայելուց
Բիծ ու փոշին, խա՜ւ առ խա՜ւ,
Բարեխնամ մի ձեռքով
Կարծես յանկարծ սրբեցին. –

Եւ մեզ այնտեղ նայելուց
Աչքերը մեր հարբեցին.
Մե՞նք ենք` այսքա՛ն վայելուչ,
Այսպէս կոկի՛կ, հարդարւա՛ծ,
Գոհարներո՜վ զարդարւա՛ծ:
Չկշտացա՜նք նայելուց...

Այսպէս յանկարծ և անձայն`
Մեր հեքիաթի համաձայն`
Միայն փոխւում է այգին,
Երբ որ այգում այդ անջուր
Կախարդիչ երգն է հնչում
Մեր Հազարան զառ հաւքի:

Եւ ամենքս մեր աչքին
Երևացինք աշակերտ,
Իսկ դու` երգի դասարան:
Եւ ամենքս մեր աչքին`
Թոշնած-խամրած ծաղկաթերթ,
Իսկ դու` բլբուլ Հազարան:

Եւ այն օրից, Վարդապե՛տ,
Դու ծայր տւիր հրաշքի՜ն,
Եւ յաղթական մի շքերթ
Ձգւեց հեռո՜ւ և հեռո՜ւ
Էջմիածնի կաւակերտ
Ու սրբատաշ պատերից:

Դու` սքեմիդ սևերում,
Մինչդեռ քո լոյս մատերից
Ծորանք առան շող շիթեր:
Եւ ինչ երկար դարերով
Քո ժողովուրդն էր կիտել
Նմո՜ւշ-նմո՜ւշ, հա՛տ առ հա՛տ,
Դու լիաբուռ-լիառատ
Շա՜ղ տւեցիր աշխարհում,
Որպէս մի նոր վաշխառու,
Որ տւածի փոխարէն
Բարձըր շահ է պահանջում`
Հիացմունքի շող արև՛,
Գոռոզութեան նահանջո՛ւմ:

Եւ այն, ինչ հայ գիւղացին ձիգ էր տւել դարերով
Ապարանի կամ Լոռւայ հերկում, կալում, խոզանում,
Հիմա արդէն, Վարդապե՛տ,
Ծաւալւում էր քո՜ շրթից,
Ծաւալւում էր... Լոզանում:

Հայ պատանու վիրաւոր սրտի մրմունջն էր հևում,
Բայց քո՜ բերնից, Վարդապե՛տ,
Այն էլ հեռու... Ժնևում:

Կոմսուհիներ, բարոններ,
Տիտղոսաւոր տէր-տիկին
Քո մատներից լսելով մեր Նազպար-ը, Շուշիկի-ն`
Նետում էին ակամայ գոռոզութեան ու շի՛կ-ի
Ամէն դիմակ ու կեղծամ
Եւ, մանկօրէն հիացած,
Իրենց մտքում, պատրանքով,
Տեսնում... պարող մի այծեամ:

Հեռւից-հեռու, մօտ ի մօտ
Մեր կարօտն էր սաւառնում,
Ու մեր սրտի խօսքը տոթ
Շիկանում էր քո բերնում,
Սակայն ո՛չ թէ խաղողի մի ծանրածոց այգու մէջ,
Ո՛չ էլ կտրից հայկական,
Ո՛չ էլ արտից, այլ... Բեռնում:

Մի գիշերում դու ձայնով նւաճեցիր Վիեննան`
Ստիպելով, որ բոլորն օտար երգով հիանան:

Լոկ ծիրանի մի փողով
Ու շարժումով մատներիդ
Տէր-տնօրէն դու դարձար խորթ ու խոժոռ Ցիւրիխում`
Ստիպելով, որ զգան, թէ ինչպէս է մեր գինին
Տաքանալով մեր երգից` սարքում զվարթ կերուխում:

Նրբաճաշակ-բարեսուն
Երեսառած փարիզում
Բեմին բուսւեց ու ճօճւեց տղամարդկանց պարի սիւն,
Սակայն... լոկ քո՛ երգերով,
Քո՛ նւագով – ո՜չ մի խումբ:
Ու խենթացած ծափ տւեց Փարիզն ինչպէս ձեռքերով,
Այնպէս նաև բաց ու խուփ
Թարթիչներով` զարմացա՜ծ...

Ասես մէկէն թարմացած`
Ներընդունած կազդուրիչ ինչ-որ առողջ շիթ արեան,
Քեզ լսելով, Վարդապե՛տ, ջահելացա՛վ Իտալիան,
Երբ դու հասար Վենետիկ:

Ու մոռացած խստապահ ծէս ու կանոն, սնոտիք,
Ու մոռացած հաւատի կապ ու կապանք, կաղապար
Ամէ՛ն մոլի ուղղափառ,
Բողոքակա՛ն, կաթոլի՛կ,
Լուռ զգացին, որ իրենք մարդ են կեանքում ու եղբայր,
Երբ մէկ դարձաւ փոթորիկ,
Մէկ էլ ծփած մեղմաբար
Հայ հոգևոր երգը ծով,
Որ քո՜ շրթից, Վարդապե՛տ,
Ալի՜ք-ալի՜ք, փերթ առ փերթ
Ծաւալւում էր,
Թաւալւում
Ելնող-ընկնող կոր գծով:

Ու Եւրոպան, որ գիտէր միայն ինչ-որ Արևելք`
Միաշերտ ու միաշուրթ,
Դժոխքի պէս մօտակայ,
Դրախտի պէս հեռաւոր, –
Հիմա արդէն Եւրոպան
Գտաւ մի նոր ժողովուրդ
Եւ հասկացաւ, որ ունի
Նա մի անցեալ դարաւոր,
Երակներում հոսք ու եռք
Բազմադարեան
Տոթ արեան,
Եւ երկիրն այդ նորագիւտ
Նոր անունով մկրտեց`
Արևելքի Իտալի՛ա...

**Vard** » 10 апр 2010, 11:33

ՂՕՂԱՆՋ ՄԻՋԱԿՈՒԹԵԱՆ

Աշուն է նորից:
Սարից ու ձորից
Գալիս է կարծես մայրութեան բուրմունք
Ու համ պտուղի:

Քամու շնորհիւ ծառերի զառ-վառ
խաշամն է թռչում թաւալ առ թաւալ,
Այնպէ՛ս, որ հեռւից անծանօթ մէկին
Մի վայրկեան նոյնիսկ կարող է թւալ,
Թէ փասեանների երամն է ծառից
Պոկւում ու յետոյ իրարից զատւում:

Կանաչ եղեգնի սրերն անպատեան
Դեղնում են`
Ասես զանգով են պատւում:

Լաչառ փշերը` արդէն չորացած,
Արդեօք ո՞ւմ վրայ, ինչո՞ւ չարացած`
Զգալ են տալիս անցուդարձողին,
Որ իրենք են տէրն այս անփորձ հողի:

Իսկ մէջքակոտրուկ մեղու և պիծակ
Համերգ են տալիս անփող ու ձրի
Բնութեան հսկայ անբեմ տաճարում,
Եւ ամբողջ օրը ինչ-որ մեծերի
Դուր գալ ցանկացող ճպուռներն անվերջ
Քարոզչի նման ճառո՛ւմ են, ճառո՜ւմ:

Իսկ չորամամուռ չեչոտ ժայռերի,
Քարերի վրայ
Արև են կորզում մողէս գորշաւուն
Ու կանաչ խլէզ`
Իւրաքանչիւրը,
Իբրև Աստըծոյ սուր ծաղրուծանակ,
Մի ցամաքային ու քարաբնակ
Խեղճ կոկորդիլոս:

Ասպետութիւնից բոլորովին զուրկ
Ամպերն անքանակ
Գրոհ են տալիս բանակ առ բանակ
Մեն ու մենաւոր արեգակի դէմ,
Որ կարծես իբրև փոքր ազգի հերոս
Բիւր գաճաճների հոծ ամբոխի մէջ
Կռիւ է մղում ողջ օրը` մենակ
Ու երեկոյեան...
նահատակւում է իբրև մարտիրոս...

Այնպէ՜ս դուրեկան,
Այնպէ՜ս փայփայիչ
Աշուն էր կրկին, երբ Եւրոպայից
Առօք ու փառօք ետ դարձաւ նա տուն`
Եւրոպան յաղթած:
Բայց թափ չէր տւել դեռ ճամբի փոշին,
Ճակատից ճամբի քրտինքն էր կաթում,
Դեռ չէր իսկ փոխել հագուստ ու կօշիկ,
Երբ ոտքերի տակ ճահիճը ճօճւեծ,
Վտառը վխտաց:

Նա, որ գալիս էր Եւրոպան յաղթած,
Հիմա յաղթութեան արևը սրտում,
Վաստակած բազկով, հոգով տօնական,
Հերոսի նման դառնում է իր տուն,
Եւ յանկա՜րծ
Այնտեղ... ուժը չի պատում
Իր հրով հալել պաղը տնական,
Եւ յանկա՜րծ
Այնտեղ... զգում է իրեն
Իր գալո՜ւց առաջ ջարդւած
Ու պարտւած...

Ամբաստանութեան ամեհի քամին
Լցնում է նրա աչքերը փոշով,
Ու բանսարկութեան մացառն իր փշով
Հոգի բզկտում, խոցում է մարմին,
Քանզի ոսոխ է փթածը թարմին
Եւ հասարակը` ազնւազարմին,
Քանզի չի պրծել ու չի վերջանայ
Նրանց դարաւոր վիճարկութիւնը:

Կարկին-քանոնով,
Կարգ ու կանոնով
Արտակարգի դէմ գրոհ էր տալիս
Նոյն ինքը... Նորին Միջակութիւնը:

Միջակութի՜ւնը...

Նա աչքեր ունի՜,
Սակայն... ծոծրակին.
Եւ տեսնում է նա,
Բայց ո՛չ թէ պայծառ բոցը ճրագի,
Այլ նրա գցած ստւերը միայն,
Եւ ոչ թէ գլուխ
Մի առաջամուխ,
Այլ պոչը, ագին:

Նա ունի՜ ականջ,
Բայց ո՛չ թէ նոր կանչ,
Այլ անցած կանչի
Թոյլ արձագանքը լսելու համար:

Ունի՜ քաղցրութիւն,
Բայց հիւանդագին-վաղահաս մրգի,
Որ ցած է ընկնում` դեռ չեկած ամառ:

Գո՜յն է ճանաչում, բայց միշտ էլ յամառ
Սիրահարւած է քսմսւող ներկի՛ն...
Միջակութի՜ւնը...

Թէ թռչուն է նա` ապա թութակ է.
Այն է կրկընում, ինչին վարժել են:

Թէ կենդանի է` կապիկ է միայն.
Անում է լոկ այն, ինչին մարզել են:

Եթէ ուժեղ է` ապա ջորո՛ւ պէս.
Ուժն իրենը չէ,
Այլ ծնողների զօրեղութիւնն է,
Ա՛յն ծնողների, որ – աւա՜ղ – նրան
Մի՛ բան չեն տւել
Հասարա՜կ մի բան`
Ծնող դառնալու կարողութիւնը:

Յուզւել էր ահա
Ու տագնապում էր Միջակութիւնը:

Արիւնապակաս-պաղած խեղճերին
Տենդի ջերմ թւաց այն տաքութիւնը,
Որ անջատւում է սրտից վառվռուն
Եւ ահագնանում ցրտից շուրջբոլոր:

Ու մարդիկ, որոնց հագինն էր լոկ նոր,
Իսկ հոգին հին էր ու կարկատանւած,
Կենարար հովին, զովարար քամուն
Նայեցին իբրև ահեղ թշնամու,
Որ գուցէ յանկարծ իր շնչով պոկի
Ու փուլ տայ նրանց կարկատուն հոգին:
Եւ մարդիկ, որոնց խօսքերն էին նոր,
Իսկ միտքը` մաշւած,
Ինչպէս դրամը առուծախի մէջ,
Գոռ հրդեհ տեսան
Լուսարար մտքի վառ օջախի մէջ
Ու սրտապատառ աղմուկ գցեցին.
– Հասէ՜ք, ջո՛ւր ճարէ՛ք,
Օգնեցէ՜ք, մարէ՜ք...

Ո՛վ Միջակութեան անխախտ բնութիւն,
Դո՛ւ մտքի միայն թւաբանութիւն
Եւ հանրահաշւի երդւեալ ոսոխ,
Դո՛ւ անծայր երկնի լազուրի տեղակ
նւող-վաճառւող մատչելի լեղակ,
Բոլո՜ր դարերի դու մե՛ծ յաջողակ,
Անցողիկ փառքի, էժան բախտի գող,
Եւ ամենազօր... քո ա՛յն գաղտնիքով,
Որ քաջ է յայտնի նաև մեծերին,
Բայց որոնք մեծ են այնքանով նաև,
Որ գիտեն թէև,
Բայց այդ գաղտնիքից
Չե՜ն կարողանում երբէք օգտըւել...

Ո՛վ Միջակութիւն,
Ո՛վ երանելի ցմահ խակութիւն,
Ծերութիւն հոգո՛ւ, մտքի մանկութի՛ւն,
Գոհ տիպարը քո սուր ծամածռւեց,
Ինչպէս բութ ցաւից կամ փռշտոցից,
Եւ խեղճ գիւտն ահա Մեսրոպ Մաշտոցի
Բոլո՜ր տառերով ի սպաս տրւեց
Սուտ-Յիսուսների անփակ բերանին,
Եւ օտար աչքի չեղած շիւղն անգամ
Վերածւեց հսկայ բարդու գերանի.
Է՛լ սրբագործւած օրէնքի խախտում,
Է՛լ արատասովոր մտքեր ու երգեր,
Է՛լ ստւեր տեսնել լուսէ դրախտում...
Կամ – մեղա՜յ Աստծոյ, դրա՛խտը հերքել, –
Հազա՜ր մի տեսակ մահացու մեղքեր,
Առագաստաւոր ենթադրութի՜ւն,
Ոխ ու քէ՛ն, նախա՛նձ, խենթ ատելութի՛ւն
Կիտւեցին անգիր, բարդւեցին գրով
Նոյն սուրբ-սրբերի անսուրբ ձեռքերով:

Եւ նոյնիսկ նրա օդը շնչելիք
Ապականեցին շուրջբոլոր այնպէս,
Որ նա շնչելիս և օդի փոխանակ -
Մանրած ապակու փշրանք էր կարծես
Բռնի կուլ տալիս...

Եւ սիրտը նրա ցաւից կուչ եկաւ,
Ինչպէս գիւղացու սիրտն է կծկըւում,
Երբ ամռան կէսին կարկուտ է գալիս...

Հացըդ, Վարդապե՛տ,
Հացըդ դառնացաւ թալկաթփի պէս,
Եւ գունաթափւեց
Ու պաղ քրտինքով ճակատդ պատւեց՝
Վանքի ծեփի պէս:

Հայացքը նրանց, ում պիտի որ դու
Ըստ հին օրինաց եղբայր կոչէիր,
Կամ աջդ տայիր, կամ աջ պաչէիր,
Հայացքը նրանց դաղում էր հիմա
Եւ այրում էր քեզ՝ եղնջի նման...

Այս անմիաբան Միաբանութեան
Պաղ պատերի մէջ,
Չար ու փոքրոգի, խղճուկ ու չնչին
Այս պատերի մէջ,
Էլ ինչպէ՞ս պիտի դու քեզ զգայիր.
Մասեաց վիհն ընկած մի նոր հսկայի՞,
Թէ՞ չհասկացւած մի հին սրբի պէս:

Չէ՜, փոխւել էին ժամանակները
Պիտի զգայիր... միայն որբի՜ պէս:

**Vard** » 10 апр 2010, 11:34

ՂՕՂԱՆՋ ՀԱՐՑՄԱՆ

Նա որբ էր ծնւել ու սնւել կեանքում,
Եւ ոնց սկսւեց՝ այնպէս էլ գնաց.
Անձնական կեանքում նա միշտ որբ մնաց
Որբ օթևանող հինաւուրց վանքում:

Այդպէս էլ մնաց անտուն ու անտեղ.
Լոկ խոնաւ մի խուց, թղթեր ու կանթեղ:

Այդպէս էլ մնաց մենիկ ու մենակ.
Հոգին՝ աննեցուկ, ինքը՝ անհենակ:

Ամենից առաջ՝ նա հայր էր ծնւել...
Այդպէս էլ կեանքում չունեցաւ բալիկ,
Որ տան անկիւնում օրօրոց դրւէր,
Կամարից կախւէր յուռութ-խաղալիք,
Եւ ինքն էլ հակւած՝ նանիկ-նայ ասսէր,
Իսկ երբ մեծանար՝ տը՛պ-տը՛պ-տը՛պ վազէ՜ր
Ու նոր թղթերը խառնէր-խզբզէր,
Անվերջ բլբըլար,
Եւ շիւը դալար
Աննկատ լցւէր ու նոր բուն դառնար,
Երջանիկ մի օր տեղ ու տուն դառնար:

Նա ունէր մատնե՛ր,
Տաքուկ ու նրբին, աղերսո՜ղ մատներ՝
Շոյելո՛ւ համար, ցաւը մեղմելո՛ւ,
Գրելո՛ւ համար, կրծքին սեղմելո՛ւ:
Սական որտեղի՞ց և ինչպէ՞ս գտնէր
Մի ժիրիկ մանչուկ,
Հետն էլ՝ թևանցուկ
Գանգուրիկ
Քուրիկ...

Նա ունէր շրթե՛ր
Այրող կարօտից դողացո՜ղ շրթեր՝
Պաչելո՛ւ համար ու համբուրելո՜ւ,
Եւ... պիտի կեանքում անյագ մի պապակ
Հա՜ նրան դրդէր
Օտար թաթիկից շոյանք մուրալու,
Թմփլիկ թուշիկից հայցելու մի պագ...

Եւ ունէր նա սի՜րտ՝ սիրելո՛ւ համար,
Մի սիրտ՝ գերւելով տիրելու համար,
Մի սիրտ՝ սէ՜ր համակ,
Մի սիրտ՝ սիրոյ ծո՛վ,
Իսկ ինքը սիրուց յաւիտեան ցամաք:
Ինքը՝ սիրուց սո՜վ,
Ինքը մենակեաց ու կուսակրօն
Ինքն իրեն ծիւրող մի սիրոյ կերոն,
Որ վառւում է յար խորանի խորքում
Անմարդաբնակ դափ-դատարկ վանքի
Եւ լուսարարի աչքին ու հոգուն
Իր մուխն է տալիս, լոյսը՝ ոչ ոքի...

Ինչո՞ւ է կեանքը յաճախ այնպիսի չար խաղեր խաղում,
Որ մտածելիս մարդու սրտի մէջ արիւնն է պաղում:

Դեռ վնաս չունի,
Թէ Աստւածն անգոյ չեղեալ Մովսէսին
Գերադասել էր ու նախընտըրել
Միջնորդ իր միջև ու ժողովրդի՝
Միաժամանակ խեղճ ու կրակին ծնելով կակազ.
Ե՜կ ու թարգմանիր քո թլւատ լեզւով
Պատգամներն Աստծոյ, մտքերը խրթին:
Դեռ կարելի էր աւել ու պակաս
Չեղեալի համար անգոյին ներել:
Բայց... Միլտոններին
Վերցնել ու զրկել տեսողութիւնի՞ց,
Բեթհովէններին՝ լսողութիւնի՞ց,
Կոմիտասներին թոյլ չտա՞լ սիրել...

Ինչո՞ւ է կեանքը յաճախ այնպիսի չար խաղեր խաղում,
Որ մտածելիս մարդու սրտի մէջ արիւնն է պաղում:
Ինչո՞ւ, և դարձեալ, և կրկին ինչո՞ւ,
Եւ ի՞նչ է ուզում դրանով ասել
Իր ո՞ւժն է շեշտում, կարողութի՞ւնը:

Եկէք նախապէս, առյաւէ՜տ ու մի՛շտ
Ընդունենք կեանքի զօրեղութիւնը,
Միայն թէ երբե՛ք էլ այնպէս չանի,
Որ աշխարհ գալիք նոր մի Կոմիտաս
Իր անմեղ սէրը սրտում զնդանի՝
Իբրև դատւածի,
Դատապարտւածի՝
Լերդ-լերդ արիւնով ծեփելով բանտի դուռն ու պատերը...

... Ո՞վ էր այդ թաքուն մեղաւոր սիրոյ
Ահաւոր դժբախտ-երջանիկ տէրը,
Վարդապե՜տ ասա՛,
Զգա քեզ ազա՜տ.
Քեզ հիմա ո՛չ ոք չի բանադըրի,
Ո՜ղջ մի ժողովուրդ քեզ կունկընդըրի:
Վարդապե՜տ ասա՛,
Զգա քեզ ազա՜տ.
Մի՛ խոստովանիր, այլ հպարտացի՜ր,
Ո՞ւմ է սուրբը պէտք, եկ դու մարդացի՛ր:

Ինքըդ թէժ կրակ՝ մի՞թէ, Վարդապե՛տ
Բովանդակ կեանքում յար սառել ես դու
Կուսակրօնի քո սևերի տակ:
Վա՜խ, դա կլինէր ծանըր մեղանչում
Կեանքի՛ դէմ, գարնա՛ն,
Պտղաքաղութեա՛ն:
Թէ՞ յաղթահարել և առել ես դու
Քո սիրասարսուռ տաք թևերեի տակ
Խումար-Շողեր-իդ կամ Սոնա եար-իդ՝
Իբրև կեանքի դէմ գործած մեղքերիդ
Միակ թողութիւն:

Ասա՛, Վարդապե՜տ,
Ո՞վ էր քո սէրը,
Բախտի պէս թաքուն
Քո սիրոյ տէրը:

Չէ՛, նա չէ՛ր կարող չլինել կեանքում,
Նա պիտի՛ լինէր: Բայց ո՞վ է եղել:
Ինչպէ՞ս իմանալ, որտեղի՞ց պեղել:
Ասա՛, Վարդապե՜տ, մի՛ պահիր թաքուն.
Մի՛ խոստովանիր, այլ հպարտացի՜ր,
Ո՞ւմ է սուրբը պէտք, եկ դու մարդացի՛ր:
Ո՞վ էր նա, ի՞նչ էր անունը նրա.
Սոնա՞ էր արդեօք, Խումա՞ր էր, Շողե՞ր,
Ականջին ունէր սրտաձև օղե՞ր,
Խա՞լ ունէր արդեօք, ո՞ր այտի վրայ:
Ունէր Տիրամօր աչքեր ու յօնքե՞ր,
Տիրամօր ունկեր,
Տիրամօր ծունկեր,
Տիրամօր հասակ,
Մազերը՝ պսակ,
Շապիկը՝ կապոյտ, շորը՝ ոսկեկար, –
Դարերից եկող մի մանրանկար,
Որ կարծես և՛ կար, և՛ բնաւ չկար,
Որ թէպէտ ունէր
Չխամրող գոյներ...
Թէ՞ ոչի՜նչ չունէր, այլ ունէր լոկ քե՛զ
Այլ ունէր լոկ քե՛զ-մի ամբո՜ղջ աշխարհ,
Եւ աղաչում էր, որ դու չլքես՝
Դառնաս օրւայ հա՜ց և ոչ թէ... նշխար:
Ու աղերսում էր՝ առանց նայելու,
Ու նւաղելով՝ տրւում թևերիդ...

Զառ վառը նրա ո՞նց էր վայելում
Վարդապետական ճնշող սևերիդ...
Եւ մի՞թէ քեզնից նա չպահանջեց,
Եթէ պահանջեց,
Ինչո՞ւ նահանջեց՝
Լացով ու հայցով ինչո՞ւ չտանջեց,
Ա՜խ, ինչո՞ւ անվերջ չհանեց հոգիդ,
Որ ազատւէիր սքեմից քո սև,
Որ դրսից նո՛յնպէս լինէիր լուսեղ՝
Վանքից աշխարհի գիրկը դառնայիր,
Ամենամարդըդ նո՛ր մարդանայիր...

Հա՜յր սուրբ, ինքդ ասա՛.
Ո՞վ էր քո սէրը,
Նրբին ու տոկուն,
Բախտի պէս թաքուն,
Երջանիկ-անբախտ քո սիրոյ տէրը:
Ո՞վ էր քո շաղոտ-շողոտ Շողեր-ը,
Քո Շողակաթը-Շողիկը-Շողը,
Որ ընդունում էր սրտում իր լռիկ
Անլուր ցաւերիդ այրող դողերը,
Ինչպէս շանթերն է իր մէջ ընդունում
Այս տարողունակ-բարեգութ հողը:

Ո՞վ էր, որտեղի՞ց, ինչպէ՞ս էր գալիս,
Իւրայիններին անվերջ խաբելով,
Տնեցոց առաջ լեզու թափելով,
Սիրտը հևիհև կարօտից մարած,
Ահըն ու երկիւղը,
Վախըն ու սարսափը
Փայտփորի նման հոգու մէջ թառած,և
Ո՞րտեղ էր գալիս, որ իր ափերով
Դալուկ ճակատիդ ամպերը վանի,
Որ չար աշխարհից մի պահ քեզ հանի
Ու տանի – և ո՞ւր – թըշվառն ո՞ր տանի...

Թշւառն ի՞նչ անէր, ի՞նչ հող տար գլխին,
Նա ինչպէ՞ս դառնար քեզ համաար նեցուկ
Իր թոյլ ձեռքերով ու սիրով ծածուկ,
Ինչպէ՞ս օգնէր քեզ, ինչպէ՞ս պաշտպանէր,
Երբ տգիտութեան հազա՜ր դեսպաններ,
Քուրմեր մթութեան,
Անվերջ, չո՛րս կողմից, առա՜նց գթութեան,
Ամէն օր մի նոր առիթ հայթայթում,
Հարւածում էին, խոցում քեզ, խայթում.
Երբ քո շուրջ բոլոր հին ոխըն էր պայթում,
Ճայթում նոր քէնը,
Ցայտում նախանձը.
Երբ քո ոսկեհատ սրսուռ ցորնի տեղ
Սերմ էին հաշւում բոված աղանձը, –
Մի անբախտ Շողեր իր սիրով ծածուկ
Էլ ինչպէ՞ս օգնէր, դառնար քեզ նեցուկ...

**Vard** » 10 апр 2010, 11:35

ՂՕՂԱՆՋ ՎԱՅՐԱՏՄԱՆ

Մտքերով տարւած խորհուն քայլելիս
Դաւադրաբար ոտք էին տալիս,
Թիռ-թաւագլոր անւի ճաղերում
Քինախնդրօրէն փայտ ու ձող խրում:
Բայց նա Առաքեալ.
Պիտի՛ որ կեանքում
Չկարողանար երբէք ընդհատել
Իր ճանապարհը առաքելական:

Բայց նա՝ Ուսուցիչ,
Ի՜նչ էլ որ լինէր,
Պիտի՛ որ դառնար մեռած խազերի
Առաջին դպիր,
Միակ քերական.
Թաղւածը պեղէր,
Շաղւածը թեղէր,
Բերէր մէկտեղէր
Մեր խաղ ու տաղի մօտիկ-հեռական...

Նա՛,
Որ ծնւել էր ապրելու կեանքով մի ընկերական,
Ուրախանալու միայն ազգովին,
Տրտմելու դարձեա՛լ ամբողջ համայնքով, –
Հիմա ստիպւած ապրում էր մենակ՝
Մենաւո՛ր ծառի խշշոցով տխուր,
Մենաւոր ծառի ամբողջ հմայքով:
Միայնա՜կ մի ծառ,
Պտղատո՛ւ,
Հսկա՛յ,
Որին առիթով և կամ անպատճառ
Անվերջ փայտլեխում ու քարում էին,
Պտղի պտկումին խանգարում էին
Մէ՛կ օր, տասնըմէ՛կ,
Բայց... քանի՞ տարի,
Եւ մի՞թէ ցմահ...

Եւ ինչպէս կոպը վտանգի դէպքում
Աչքերն է ծածկում բնազդով բարի,
Այդպէս, Վարդապե՛տ, այդպէս էլ հիմա,
Կտրելով իրենց խորդուբորդ ուղին,
Ոտներդ են ահա տալիս զարտուղի՝
Էջմիածնից քեզ հեռացընում,
Տանում և մի օր... Պոլիս հասցընում:

**Vard** » 10 апр 2010, 11:36

ՂՕՂԱՆՋ ՊՈԼՍԱԿԱՆ

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Նախ՝ յունական մի հետերա,
Ապա՝ տիկին Բիւզանդիոնի,
Այնուհետև՝ տաճկած խանում, –
Իսկ իմ նախնին՝ կռւից դարձող
Կնակարօտ մի վետերան,
Որ լեռնակոյտ տենչանքի հետ
Մշտախայտանք ծով խանդ ունի,
Եւ ինքն իրեն շւայտելով,
Ցոփ վատնելով
Ու հատնելով՝
Արդէն քանի՜ և քանի՜ դար
Քեզնից բնաւ չի կշտանում

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Դու՝ հետերա, տիկին, խանում,
Դու՝ պչրուհի մի կախարդիչ,
Արմաւալանջ, նոճեթարթիչ,
Մարմարայի պարեգօտով,
Բոսֆորական կապոյտ գօտով,
Մահիկայօնք, արևաչեայ,
Մի ըզգլխիչ սիրավաճառ՝
Դէմքով բարի, իսկ սիրտը չար,
Որ հնազանդ մեր ընտանուց սառեցընում,
Իր մատներին՝ ուզածի պէս՝ մեզ պարեցընում.
Շղթայում էր ոչինչ չարժող մի ժպիտով,
Մի ժպիտով,
Որ շատ շուտով
Պիտի բաշխէր ուրի՜շ մէկին,և
Շա՛տ հասկացող,
Քի՛չ զգացող՝
Անսէ՜ր, անկի՜րք, – լոկ շահագէ՛տ,
Լոկ հաշւարա՛ր-խելօք մի կին,
Որ ո՛չ կարգին մօտն էր տանում,
Ո՛չ էլ գոնէ կարգին վանում,
Եւ... մեզանից ամենամեծ յաջողակին,
Որ կարող էր Բիւզանդիոնում դառնար կեսա՜ր
Դարձնում էր շա՜տ-շա՜տ... միայն խեղճ անփեսայ...

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Հազարաւոր հայ պապերիս
Նախ՝ բորբոքել շինծու խանդով,
Յետոյ՝ փորձւած հոմանու պէս
Տրւած նրանց խենթ ափերին
Ու հրայրքի տենդ-տապերին՝
Հիւթերն ամէն և արիւնը,
Քրտինքը ծով և աւիւնը
Քամել ես դու քո արգանդով,
Իսկ երբ նրանք հէնց ժառանգից են խօսք բացել,
Դո՛ւ, որ գիտես կատւի նման ցնկնել դիւրին,
Փոխարկւել ես իսկոյն ջորու՝
Չորացել ես ու ամլացել...

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Քանի՜ անփուտ ու սերտ կորիզ
Քո հողերում մենք ենք թաղել,
Մինչդեռ պտուղն ո՞վ է քաղել:
Քանի՜-քանի՜ հայ սերունդներ
Ցանել են սերմ, ցրել հունդեր
Ու հասցրել բերք ու բարիք,
Ողջն՝ ուրիշի՜ն, իսկ մեզ՝ կարի՜ք...

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Շքեղ ու ճոխ, չքնաղ ու պերճ,
Արծաթակուռ ու ոսկերիզ:
Շուք ենք տւել քեզ դարերով՝
Մեր սրբատաշ սուրբ քարերով,
Մեր անասեղ նուրբ կարերով,
Մեր աչքերի փայլ ու ցոլքով,
Չճարւելիք-չեղած ճարով, –
Մեր քանքարով ու հանճարով
Պճնել ենք քեզ,
Զուգե՜լ-զուգե՜լ
Եւ... ամէն ինչ այլոց ձգել...

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Մետաղաթել դու մի հանգոյց՝
Մեր պատմութեան պարանոցին
Բախտի ձեռքով պնդւած մանկուց.
Դու՝ անջինջ գիր օրհասական,
Մենք՝ մի ճակատ խեղճ ու դալուկ.
Դու՝ նոր սֆինքս փոքրասիական,
Դու՝ դարաւոր մի հանելուկ.
Մենք՝ դարաւոր մի առեղծւած.
Դու՝ էն գլխից սրբապղծւած,
Եղծւա՛ծ,
Կեղծւա՛ծ
Մի չար տաճար,
Իսկ մենք՝ դարձեալ հաւատացեալ...

Պոլի՜ս, Պոլի՜ս...

Դու՝ դիւասիրտ-հրեշտակադէմ,
Ներսից՝ գեհեն,
Դրսից՝ եդեմ
Կերտւած ձեռքով մարդակերպար սատանայի...

Նոր էր պրծել հայ ջարդը նոր՝
Ադանայի,
Ու 30,000 հոգի հող էր մտել
Բայց չէր փտել.
Ելդըզ քեօշքի տէրն արնախում ու սևանուն
Սալոնիկում իր ձեռքերն էր դեռ լւանում՝
Գահը զիջած զաւակներին իր արժանի,
Որ նորաձև Եւրոպական տարազի տակ
Առժամանակ ծածկում էին ճանկ ու ժանիք.
Գրավաճառ խանութների ցուցափեղկում
Բուրում էին դեռ հեթանոս արբշիռ բոյրեր՝
Կախարդ ձեռքով ամենազօր Վարուժանի
Խառնըւելով Գողգոթայի ծաղիկների հոտին անթով,
Դեռ հրահան իր մատներով Սիամանթօն
Շանթագըրել էր կամենում կարմիր լուրեր,
Ու Թէքէեանն էր յղանում մի Յարութիւն հրաշալի, –
Երբ Կոմիտասն այստեղ եկաւ՝
Բոյ՞ն գտնելու,
Թէ՞... արթմնի քուն մտնելու...

Այդ գիշերը, ա՜խ, թող ձգւէր, երկարանար,
Այդ գիշերը թող քարանա՛ր,
Որ չբացւէր բախտորոշիչ օրն այն դժնի,
Ու քեզ հանէր
Պոլիս տանէր...

**Vard** » 10 апр 2010, 11:37

ՂՕՂԱՆՋ ՆՎԱՃՄԱՆ

Թզուկ ծառերը հեշտ են չորանում
Տաք ու պաղ քամուց,
Քերծւածքից անգամ,
Ճղակտրումից:
Վիթխարի մայրին կրկին նորանում,
Շիտակւում է շուտ՝
Մինչևիսկ անգութ ճղակտրումից
Խորունկ նոր վէրքին գտնում է նոր ճար՝
Ապաքինւելով բուժիչ այն խէժով,
Որ ուրիշ դէպքում կոչւում է... հանճար:

Եւ ահա նորից նրա թարմ վէրքի
Բերանն է գոցւում,
Ու բացւում նրա բերանփակ հոգին,
Ու բացւում այնպէ՛ս,
Որ բնաշխարհի զովի ու շոգի
Յարութիւն տւող շունչն է զգացւում
Պոլսոյ թաղերում հայրենապապակ:
Բացւում է նրա հոգին բերանփակ
Ադրիականի ու Մարմարայի հեռու ափերին,
Եւ ինքնամոռաց-ցնծուն ծափերի
Որոտից մի պահ
Ծովերն իսկ հպարտ
Ուռչում են թէպէտ, զարկւում ափերին.
Բայց... մի այնպիսի հարւածով զգոյշ.
Բայց այնպէ՛ս անձայն, համրացած այնպէ՛ս,
Ինչպէս... նկարին Այվազովսկու...

Մի հայ վարդապետ՝
Ո՛չ միայն անզէն,
Մինչևիսկ առանց խաչ ու արծաթի.
Եկել էր՝ նորից Պոլիսն առնելու.
Եւ անառ Պոլիսն իսկապէս առաւ,
Բայց ոչ թէ իբրև գէօռբագէօռ Ֆաթիհն՝
Ահեղ հորդայի սանձը ձեռներում,
Զէնքով ու զօրքով,
Բարբարոս ձեռքով
Կրակի մատնած հիւսիս ու հարաւ:

Նա անառ Պոլիսն իսկապէս առաւ,
Վերագրաւեց, միայն թէ... երգո՜վ.
Մի երգչախմբով ամենասասան.
Որ նա՝ գողթենցուց սերւած երգասան.
Խորին խորհրդով կոչել էր Գւսան.
Մի երգչախմբով, ուր ձուլւել էին
Շուրջ երեք հարիւր պարման ու կուսան.
Մի խումբ վիթխարի՝
Մասեաց մայիսեան եղեգնուտի պէս
Բազմասոսափուն.
Վանայ լճի պէս ծփան ու ծափուն,
Արաքսից առոյգ, Եփրատից հոսուն,
Բայց Արագածից շեշտւած ու հաւաք, -
Շուրջ 300
Հնազանդ, խոնարհ ու հլու զաւակ,
Հնազանդ, խոնարհ ու հլու մէկին,
Որ դաժան կեանքի ահեղ տաժանքով
Իր հայր դառնալու իրաւունքն անգին
Փոխել էր դրա լոկ երազանքով,
Եւ հիմա...
Յանկարծ շուրջ 300 սիրելի զաւակ՝
Հո՛ր շնչով շնչող,
Հո՛ր ձայնով հնչող.
Մի սի՛րտ, մի հոգի՛, մի կա՛մք, մի արի՛ւն:
Շուրջ 300...

Իսկ ինչո՞ւ երեք:
Հա՛յր սուրբ, վե՜ց էր պէտք,
Այո՜, Վարդապե՛տ,
Պէտք էր 600,
Որ... մեր վեցդարեայ ահեղ որբութեան ամէ՛ն մի տարուց
Վեց հարիւր տարի անվերջ շամփուրւած,
Փայփայանքից զուրկ ու չհամբուրւած
Մեր ժողովրդի մրմուռից գոչէր
Ամէ՛ն տարւայ դէմ մի՛ անմեղ բերան.
Եւ... ա՛յն քաղաքում, որ շէները մեր
Իր լեզւով ասած դարձրեց վերան՝
Ջարդելով սիւներ, ձեղուն ու գերան,
Եւ... այն քաղաքում, որ վեց դար արբեց
Մեր գինով, արեամբ և արտասուքով,
Մեր հագուստի հետ, մեր մաշկն էլ գոփեց,
Պղծեց ա՛յն, ինչ որ մենք էինք պաշտում՝
Մեր սուրբ սուփրայով կօշիկը սրբեց,
Ոտքերը լւաց մեր հացի տաշտում...

Շուրջ 300՝ պարման ու կուսան՝
Մի համահաւաք-բազմամի ուսան,
Որ առանց մի պուտ արիւն թափելու
Եւ առանց դաւի, առանց խաբելու,
Մի դաշնամուրով ու սրինգ փողով,
Վեց հարիւր շուրթով ու ձեռքով մի զոյգ,
Թէ յարուցելով լաց ու արտասուք՝
Ապա յուզելով, ո՛չ ահ ու դողով,
Թէ յարուցելով կանչ ու աղաղակ՝
Ապա ցնծութեամբ, ո՛չ թէ երկիւղով, –
Առա՛ւ-նւաճե՛ց-գերե՛ց մի քաղաք,
Որ մի քաղա՜ք չէր, ո՛չ էլ տէրութիւն,
Այլ միանգամից երկու մայրցամաք՝
Մի երկկողմանի եանոսեան դիմակ –
Կիսով ասիական ու եւրոպական
Մէկին՝ միջնաբերդ,
Իսկ միւսին՝ մատոյց,
Այստեղ՝ ապական,
Իսկ այնտեղ՝ այտոյց...

Եւ նա՛, որ երեկ տիրեց Եւրոպան
Ու հիմա դարձել Ասիան էր գերում,
Նա՛, որ ընկել էր մի յուռթի խոպան
Եւ իր քրտինքով ջրած հերկերում
Ե՛ւ խոփ էր ինքը, և՛ լուծ, և՛ ճոպան,
Սերմնացան այնպէս՝ ինչպէս որ տափան, –
Հիմա թերևըս նա զուր էր ուզում
Պոլսում բաց անել երաժշտանոց.
Չէ՞ որ նա ինքը մի մարդ էր թէպէտ,
Հազարի նման մի հայ վարդապետ,
Մի մարդ էր,
Սակայն կարծես մի մարդ էր բազմահատորեայ,
Մի մարդ էր,
Աակայն ինքն էր մի ամբողջ կոնսերվատորիա՝
Երգիչ, նւագող,
Խաղեր հաւաքող,
Որքան խմբավար՝
Նոյնքան ուսուցիչ,
Որքան հնագէտ՝
Մեռած խաղերի գաղտնիքը լուծող,
Նոյնքան պատմաբան՝
Դարաւոր երգի մայրուղին գծող.
Եւ մի երգահան, և մի տաղաստեղծ.
Որի քրտինքի ամէն մի կաթիլ
Դառնում էր նոր երգ ու մի եղանակ.
Ե՛ւ աստւածային մեր Պատարագի մի նոր հեղինակ,
Ե՛ւ զաւեշտական օպերետայի ուրախ խաղաստեղծ, , –
Մի մարդ,
Որ սակայն կարծես թէ մարդ էր բազմահատորեայ
Մի մարդ,
Որ սակայն ինքն էր մի ամբողջ կոնսերվատորիա...

Եւ ահա նրա կախարդ ձեռքի տակ
Ծերուկ խազերը դառնում են կարծես անլեզու մանուկ,
Որ կամաց-կամաց իր թոթովախօս լեզուն է բանում,
Թո՛ղ որ դեռևըս ինչ-որ տեղերում թլիկ է տալիս,
Բայց կանցնի և՛ս մէկ-երկու տարի. –՝
Էլ հա՜մրը որտեղ, էլ ի՞նչ փակբերան...

Մարմին է դառնում Անուշ օպերան,
Որ էլ հարց չտայ հեգնող Ֆիգարոն,
Թէ ո՞ւր են հապա Մոսին ու Սարօն...

Մարմին է առնում Անուշ օպերան.
Եւ ժողովրդի
Ընդերքից յուռթի
Միևնոյն տարում լոյս աշխարհ եկած
Նոյն ժողովրդի
Կարեվէր սրտի
Հոգսերից, ցաւից, յոյսերից երգած,
Նոյն հողը հերկած
Սերմնացան երկու
Մէկտեղ են բերում բերքը պանծալի՝
Սիրով գումարում հանճար-հանճարի...

Մինչ ինքը այստեղ՝
Արդեօք Բերայի Բանկալթի թաղո՞ւմ.
Արդեօք Իշխանաց կղզո՞ւմ ման գալիս,
Թէ՞ քաղաքամերձ չքնաղ Հայ գիւղում, –
Մինչ ինքը այստեղ՝
Իր միտքը լողում
Թողնում է Բերա–Բանկալթի–Պոլիս
Ու հասնում նորից
Ո՞ւր... Էջմիածի՛ն:

Ա՜խ, նրանք այնտեղ յաճախ, շա՜տ յաճախ
Խուց էին մտնում լոկ լուսաբացին,
Իսկ ամբողջ գիշե՜ր...
Եւ ամբողջ գիշեր
Ծերուկ մոկացին...
Ինչպէ՞ս չյիշել
Որքան էլ թւայ անցած ու հեռու:

Նա ճեմարանի պահակն էր ծերուկ
Անտուն ու անտեղ այդ Նախոյ քեռին:
Նրա մացառփուշ խառնակ յօնքերի
Տեղ-տեղ փլուզւած կամարի վրայ
Դարադարսւած էին կնճիռներ մռայլ՝
Ամէն մէկն ասես կամարին վայել
Մի-մի ձեղնափայտ, փոքր ու մեծ գերան,
Ու թէ ծռմռւած վերից ու տակից,
Ապա ճակատի պաղից ու տաքից:

Եւ ամէն անգամ, երբ Նախոյ քեռին
Իր իսկ մտքերի քամուց սարսւելով՝
Կամարն էր ցնցում քանդւած յօնքերի,
Գերաններն անվերջ վեր ու վար թռչում,
Հա՜ ճօճւում էին, բայց չէին փլչում...

Թաղել էր քեռին՝ ինչ ունէր կեանքում,
Թողել հայրենի Սասուն–Մոկս–Շատախ.
Եւ հիմա զրկւած տեղից ու տնից,
Մենակ չորգլուխ՝ պահակ էր վանքում:
Եւ ամէն գիշեր սոսինձ սաների
Կպչուն խնդրանքով և աղաչանքով
Խեղճ Նախոյ քեռին կամայ-ակամայ
Դառնում էր կրկին Սասուն–Մոկս–Շատախ՝
Միշտ սկսելով
– Է՜հ, լաօ՛, մատա՜ղ...
Ու նոյն աննվազ խոր հառաչանքով
Ամէն օր պատմում Սասնայ մի ծռից
Քուռկիկ Ջալալուց, կեծակէ թրից,
Ագռաւաքարից
Ու Ծովասարից:

Դիցաբանելով վիպում էր քեռին,
Բայց և վիպածին խորունկ հաւատում՝
Ապրում նրանց հետ, նրանց պէս դատում,
Նրանց աչքերով սիրում ու ատում:
Վիպում էր քեռին ու երգում տեղ-տեղ.
– Դառնամ զողորմին...
Ազգին ու տոհմին...
Ու նորից վիպում ու երգում հերթով
Իր ծերունական խզւած կոկորդով.
– Էնոր լէ ծծէ՜ր-լուսնակ էր ջուխտակ
Մեզի լոյս տալու...
Էնոր լէ ճակա՜տ՝ մէյդան էր, լաօ՛,
Քուռկիկ Ջալալու...

Եւ Նախոյ քեռու միամիտ մտքով
Ինչպէ՞ս անց կենար,
Թէ ինչքան գնար՝
Այնքան աւելի յաճախ կը յիշւէր
Այն խելօք սանից, որ յետոյ թէպէտ
Հագաւ սև սքեմ, դարձաւ վարդապետ,
Բայց ուշք ու միտքը տւեց երգերի:
Նախոյի մտքով ինչպէ՞ս անց կենար,
Թէ միշտ յիշւելիս՝ ինքը խեղճ քեռին
Կը կանգնէր կողքին ինչ-որ Վագների:

Այո՛, Վարդապետ, վիզը ծռելով
Այդ խեղճ ու կրակ անգրագէտ քեռին
Կողքից էր նայում գոռոզ Վագներին
Եւ պահանջո՞ւմ էր,
Թէ՞ աղաչում էր,
Որ դու քո զօրեղ Սասնայ ծռեր-ով
Խրատես նրա Նիբելունգներ-ին.
Ձեռքի դէմ՝ բազուկ,
Շուրթի դէմ՝ բերան,
Օպերայի դէմ՝
Քո նոր օպերան...

Քո ժողովուրդը՝ արեան ծովերում,
Նորոգւող վէրքի անլուր ցաւերում,
Իսկ նրա որդիք՝ պատմութեան մուժից
Գոռ գոչում էին իրենց յաղթ ուժից,
Կենաց ու մահու պայքարից արդար:
Այստեղ էր ահա որ Դաւթի կողքին
Գալիս էր կանգնում մի Կարմիր Վարդան
Ու հանում էր քեզ Պոլսոյ Բերայից
Դէպի Աւարայր ու Տղմուտ կանչում, –
Եւ քո ականջում
Խմբերգն էր հնչում
Այն հերոսական նոր օպերայից,
Որ այս անգամ էլ կոչւում էր Վարդան...

**Vard** » 10 апр 2010, 11:37

ՂՕՂԱՆՋ ՄՐՑԱՎԱՐՏԻ

Եւ մէկ անգամ յաղթարշաւով
Արդէն անցած կէս Եւրոպան
Այնուհետև նւաճելով սիրտն Ասիայի,
Խլացնելով Նէյնիմական ու սազային
Երգացաւի ծանըր նոպան`
Հիմա նորից հրաւիրւեց նա Եւրոպա,
Կանչւեց Բէռլին, յետոյ` Փարիզ:

Ականաւոր երաժիշտներ ողջ աշխարհից`
Չմահաւա՛տ, բարձրաճաշա՛կ, անմիաբա՛ն,
Միջազգային Ընկերութեան Համաժողո՛վ:
Եւ սիւնազարդ սրահներում լուսաողող
Իւրաքանչիւր ժողովրդի երգ ու խաղից`
Զեկուցումներ,
Իւրաքանչիւր ժողովրդի պար ու սազից`
Երգ-ցուցումներ:
Իսկ բովանդակ ու բազմազգի Արևելքից`
Մէ՛կը միայն...

Ուրիշները, սրտի դողով,
Զեկուցման հետ բեմ են հանում
Նւագախո՛ւմբ, պարե՛կ, երգի՛չ:
Իսկ սա՜... ինքը մեկնաբանում,
Ինքն էլ ձեռքը ծոցն է տանում,
Ծոցն է տանում
Ու... դուրս հանում
Օրկեստրի տեղ միայն մի... պարզ ծիրանի փող
Եւ, փոխանակ մենակատար անհատների
Ինքն է յանձնում իր շուրթերին ու մատներին,
Ու... մի փոքրիկ փայտէ մի փող
Մերթ հնչում է օրկեստրային ամբողջ թափով
Մերթ` դայլայլում ու գեղգեղում,
Մերթ ժայթքում է ու մէկ զեղում
Մերթ կուտակում ու բարդում է,
Մերթ` խենթ հոսքը մատով նեղում
Ուզածի պէս հունից շեղում
Ու վերջում էլ աւարտում է
Ինքը` ինչ որ հանգոյց կապով,
Իսկ դահլիճը` ընդոստ ծափով:
Յետոյ փողը ծոցն է տանում
Ու վերստին մեկնաբանում,
Եւ մի վայրկեան տալով դադար,
Նորից դառնում մենակատար`
Ինքն է երգում սրտի ձայնով...

Ա՜խ, Վարդապե՛տ, նորից այնօր
Մտքերից` մէգ, աչքերից մուժ դու ցրեցիր,
Աշխարհում մեզ դու պարզերես դարձրեցիր,
Իսկ ինքըդ քեզ`
Կրկի՛ն յաղթող մենամարտիկ,
Որ ծափերի տարափի տակ
Ցած է իջնում բեմից մարտի,
Ցած է իջնում,
Որպէսզի նոյն այդ ձեռքերով,
իբրև հերոս
Դեռ կենդանի՜
Վեր բարձրանայ... պատւանդանի

**Vard** » 10 апр 2010, 11:39

V. ԵՂԵՌՆԻ ՀԱՄԱԶԱՆԳ

ՂՕՂԱՆՋ ԸՆԴՀԱՏՒԱԾ

ևրոպայից նա վերստին սիրով դարձաւ
Իր Գուսանին և խաղերին
Իր Անուշ-ի նոր մասերին,
Իր Վարդան-ի գոռ բառերին:

Հնչիւններից պիտի կերտէր մի յուշարձան,
Որ հաւասար պիտի լինէր
Իր վեհութեամբ Սասնայ սարին.և
Պիտի երգով ողորմի տար
Բաղդասարին, Սանասարին
Ու նզովէր Մսրայ չարին.
Հորովելով Դաւիթ տղան
Պիտի մենակ՝
Անեզ-անլուծ
Գեղջուկի տեղ գութան քաշէր,
Յետոյ՝ զօրքին հանգիստ թողած,
Մսրայ տիրոջ սիրտը խաշէր.
Պիտի՛, պիտի՛...

Վարդապետի
Գիշերածալ վեղարի տակ
Բացւում էին լուսաթաթախ առաւօտներ՝
Մէկը մէկից պայծառ ու տաք,
Մէկը մէկից վառ ու յստակ,

Կրծքի ներքոյ սիրտը թնդուն
Կարծես անվերջ նոյնն էր պնդում՝
Երաժշտի՛ր:
Ամէնակուլ խորշակի դէմ ու երաշտի՝
Երաժշտի՛ր :
Թշնամու դէմ ահեղացող
Օղակի դէմ յար նեղացող,
Ընդդէմ նրա երգի, ձայնի , նրա շեշտի՝
Երաժշտի՛ր :
Մինչև մահըդ հրաժեշտիր ՝
Երաժշտի՜ր:

Երաժշտում և դեռ պիտի
Յորդաբխուն երաժշտէր:
Վիշտ երգելով՝ ցրէր վշտեր,
Յոյս երգելով՝ հաւատ շեշտէր,
Սուտը հերքած՝ ճիշտը ճշտէր,
Բայց...մի ահեղ գեշերւայ մէջ
Արիւն հագան կանաչ դաշտեր,
Եւ յոյս, հաւատ, կեանք ու անուրջ
Օր-ցերեկով յանկարծ դարձան մի վատ երազ.

Օդում կախւեց
Աշխարհակալ մի պատերազմ...

**Vard** » 10 апр 2010, 11:40

ՂՕՂԱՆՋ ՏԱԳՆՊԻ

Օդում կախւեց աշխարհակալ մե պատերազմ,
Իսկ գարո՜ւն էր...

Լեռնաշխարհի կատարներին
Ձիւնը՝ կիսւած պատառների,
Արատսւում էր գլուլ-գլուլ
Շրջանցելով լեռ ու բլուր
Առու դարձած
Հոսրւմ էր ցած
Այնքան սիրած ու չսիրած բարձունքներից,
Եւ խառնելով պուտ-պուտ արցունքն արցունքներին՝
Հովիտներում լացն էր փոխում հեցկլտոցի
Ու գալարքով վիշապ օձի
Ձոր ու կիրճ էր իրեն գցում.
Դառնում էր գետ, մի գետ ելմա՜ն,
Ու չէր գտնում խօսքեր ներման՝
Ծանր խաբւած կնոջ նման...

Ողջ աշխարհում՝
Մահ ու արիւն,
Իսկ գարո՜ւն էր...

Ծաղիկներն են աչքով անում այստեղ-այնտեղ,
Եւ ամէն թուփ, ամէն ցօղուն
Դառնում է լար մի իւրովի, դառնում ստեղ՝
Երգում քամու մատների տակ:
Օրը՝ օրին, և օդն արդէն
Մեղմ է այնպէս, հողն այնպէս տաք,
Ասես համայն աշխարհով մէկ
Մի մայր բարի, սիրագորով,
Մանուկ հողն է ջերմացըրել
Իր բերանի տաքուկ գոլով...

Մարտե՛ր,
Ջարդե՛ր,
Հո՜ւր ու հրդեհ,
Արնակոլոլ հազա՜ր սրտեր,
Իսկ գարո՜ն էր...

Եւ շողակաթ առաւօտներ
Ջինջ ցօղով են թրջում ոտներ,
Թաւ սաղարթով ծառեր զուգում
Ծաղիկներով ու կանաչով
Պճնում ոչ թէ լոկ արօտներ,
Սարահարթներ,
Այլ մինչևիսկ ոտնահարւած արահետներ...

Ամենուրէք քոյրեր ու մայր
Հարազատի մահ են կոծում,
Իսկ մի թռչուն յիմա՜ր-յիմա՜ր
Ինչ-որ ուրախ երգի համար
Ողջ ժամանակ ձայնն է փորձում...

Ամէն ծառից՝ նոր մի տաղիկ,
Ամէն քարից՝ նոր մի խաղիկ.
Եւ դաշտերում՝ շաղն է շողում,
Ու ծաղիկներ են փողփողում,
Իսկ մի համեստ ծաղկածաղիկ
Աշխատում է ոտքի ելնել՝
Մի կերպ շտկել ծռւած ցօղունն
Ու...ոչ մի կերպ չի յաջողում...

ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ - ԱՆԼՌԵԼԻ ԶԱՆԳԱԿԱՏՈՒՆ

ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ - ԱՆԼՌԵԼԻ ԶԱՆԳԱԿԱՏՈՒՆ

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն

Պարույր Սևակ - Անլռելի Զանգակատուն