ՆՈՐ ՏԱՐԻ
“Sovet... post Sovet” շարքից
Արևի տակ երկար ընկած մնալուց դեղնած թերթի մեջ փաթաթելով թութունի ծուխը և ներս քաշելով թոքերը, հայրն ասաց.
- Ամենակարևորն էն ա, որ Նոր տարվա համար պարտք չանենք:
Նա ծեր էր ու իմաստուն, և տղան վստահ էր, որ հայրը չի սխալվում, թեև չգիտեր, թե ինչու է հոր համար անասելի դժվար Նոր տարուն որևէ ազգականից պարտք ուզելը, չէ՞ որ մի քանի ամսից փողը վերադարձնում էին, սակայն պարտքով արած Նոր տարիներին հայրը տրամադրություն չէր ունենում, չէր խմում, ու բոլոր չորս զավակներն էլ զգում էին, որ այդպիսի Նոր-տարիների նրա ուրախությունն արհեստական է` ուշ տարիքում ունեցած իր զավակներին սեփական նեղսրտածությունն ու տրտմությունը չփոխանցելու ջանք:
- Ի՞նչ կա ֆուտբոլի մեջ: Գնդակ տշելը քեզ հաց չի տա:
- Մի խաղ էր մնացել,- չառարկեց տղան, պարզապես տեղեկացրեց,- թե հաղթեինք` ամեն մեկս երկու ձեռք գիտրի, տրուսիկ- մայկա էինք նվեր ստանալու: Լավագույններին բուցի էլ կտան: Իմ մայկայի վրա ինը համար էր գրած լինելու, անունս, մեկ էլ մեր ազգանունը:
Հայրը մի պահ երկմտեց, ռուսերեն տառերով իր եզակի ազգանունը որդու շապիկին շատերի ուշադրության առարկա դառնալու հեռանկարը քիչ մնաց հրապուրեր այնքան, որ թույլ տա որդուն հանրային դաշտում աշխատանքից բացակայել, բայց մի անգամ էլ թերթի ծուխը քաշեց թոքերն ու ասաց.
- Տրուսիկ-մայկից ավելի կարևորը առանց պարտքի Նոր-տարի մտնելն ա:
- Թե հաղթեինք, մենք էինք գնալու Սևանի սպորտային ճամբար, բայց մի՛ մտածի, պապ, առանց ինձ էլ կհաղթեն:
- Էդ ճամբարն էլ մի բան չի, ոչ էլ կարգին կերակրում են: Այ Նոր տարին ուրիշ` ինչ ասես առնում ես: Էլ մանդարին, էլ պոպոք ու լիմոնադ: Ճամբարում ջրիկ ճաշից բացի բան չեն տալիս:
- Ընկեր Սեյրանն ասեց, թե էս անգամ էլ խաղին չգնացի, թիմից կհեռացնի:
- Վայ ես դրա մասսաբն անիծեմ, բա մի խաղի պատճառով ավագին թիմից կհեռացնե՞ն: Չի անի: Դու ամենալավ խաղացողն ես, խնձորանոցում բոլորը քո մասին էին խոսում: Առանց քեզ, ի՞նչ թիմ: Հեռացրեց էլ` գլուխը քարը: Ավելի շատ գիրք կկարդաս: Գիրքը ֆուտբոլից շատ ես, չէ,՞ սիրում,- ասաց:
- Հա,- պատասխանեց տղան,- բայց նայած` ինչ գիրք: Ճամբարն ու ջրիկ ճաշը հեչ` բացի ինձնից, դասարանի բոլոր տղերքը Սևանը տեսել են: Աղջիկներից էլ կան: Եսիմ, երևի ոչ էլ տեսել են, գլուխ են գովում, հը՞ պապ:
- Հա, բա ի՞նչ: Դրանց մեծ մասը փչում ա: Գյուղից քթները կյանքում դուրս չեն հանել: Մենք գոնե տարին էրկու անգամ Էջմիածին ենք գնում: Երևան, հորքուրիդ տուն էլ հո ամիսը մեկ-երկու գնում ենք: Դրանից էլ լավ ման գա՞լ: Էդ Սևանում էնքան մարդ ա խեղդվում:
- Սևանի մասին բանաստեղծությունս պատի թերթում տպել են: Իրանց ասել եմ, թե տեսել եմ, նստել ափին ու գրել: Ամաչում եմ, որ սուտ եմ խոսացել, բայց ոչինչ, չէ՞ պապ, երազում միշտ տեսնում եմ, հերիք ա էլի, չէ՞:
- Եթե տպել են, ուրեմն լավ ես գրել, որ չտեսնեիր, ո՞նց լավ կգրեիր: Մարդու միտքն ու սիրտն էլ աչքեր ունեն: Մարդ կա հազար անգամ էլ տեսնի, չի ճանաչի, չի հասկանա, մարդ էլ կա առանց տեսնել գիտի: Քո հորեղբայրը հենց այդ տեսակ մարդ էր: Դու նրան ես քաշել:
- Ես քեզ եմ ուզում քաշեմ, քո նման եմ ուզում լինեմ, բայց քո պես ամաչկոտ չեմ լինի: Մենակ հարգված ու Աստծուն հավատացող:
- Սուս, քուռակ,- ասաց հայրն ու վախեցած շուրջբոլորը նայեց:
- Պա՛պ, պա՛պ, մի րոպե, պա՛պ: Նոր ի՞նչ ասիր: Ասիր, մարդ կա առանց տեսնելու էլ ճանաչու՞մ ա: Սպասի, գալիս եմ, պապ,- ասաց տղան, տեղից վեր թռավ ու քամու պես սուրալով բակից տուն մտավ: Մինչ հայրը «Սովետական Հայաստան» թերթից նորից մի կտոր պոկեց ու թութուն լցրեց մեջը, տղան էլի վազքով ետ եկավ, բացեց սրբիչի մեջ փաթաթած գրքի էջն ու կարդաց.»Դուք տեսաք ու չճանաչեցիք: Երանի նրանց, ովքեր առանց տեսնելու կհավատան»:
- Ծածկիր, շուտ ծածկիր գիրքը,- բարկացած, բայց շշուկով ասաց հայրն ու էլի չորս կողմը նայեց:
Փողոցում ոչ ոք չկար: Դեռ չէր մթնել, բայց օրն էլ արդեն ծերացել էր ու շուտով կավարտվեր:
- Որտեղի՞ց ես գտել, ինչի՞ ես ձեռք տվել, լակոտ,- հայրը գնալով ավելի էր բարկանում, իսկ տղան ափսոսում էր, որ իրենց հազվադեպ սրտակից զրույցն էլ չի շարունակվի: Գիշերները հորը չէր տեսնում. նա դաշտում գիշերային պահակ էր: Լույսը բացվում էր, թե չէ` ջրվորություն էր անում: Կեսօրից հետո, բահը ուսին գալիս էր տուն ու մի քանի ժամ քնում, երեկոյան նորից գնում էր պահակության: Մայրամուտին նախորդող մի քանի ժամն էր, որ ընտանիքն ամբողջանում էր: Ավագ եղբայրը Երևանի պալիտեխնիկի դասից էր եկած լինում, ինքը, մայրը, քույրն ու կրտսեր եղբայրը` դաշտից:
- Շուտ տար, տեղը դիր,- դարձյալ բարկացած ասաց հայրը:
Քույրը, որ երեխաներից ավագն էր, շուտով կոմունիստ էր դառնալու, կուսակցության անդամ: Հայրը վերջին մի քանի ամսվա ընթացքում երկու անգամ մերժել էր գյուղացիներին` սարկավագի երգեցողությամբ միանալ թաղման ծես կատարող Էջմիածնից եկած քահանային, որովհետև դրա պատճառով մի անգամ արդեն քրոջ դիմումը չէին մակագրել…
Գիշերը կարճ անձրև էր եկել, բայց այդքանն էլ բավական էր, որ լուսաբացին, դաշտը թաց լիներ: Կաղամբի ամեն պոկված տերևից անձրևահատիկներ էին թափվում ոտքերին, մեկ-մեկ էլ կանաչ, կաղամբի գույնի որդեր: Քանի դեռ մեքենաները չէին եկել, դպրոցական տղաներն էլ աղջիկների ու կանանց հետ պոկում էին հայրերի` դանակով կտրված կաղամբների թփերն ու կույտ անում: Վաղուց շալվարի փողքերն ու կոշիկները ջրի մեջ կորել էին: Բայց դա ավելի վատ չէր, քան մեկ-երկու ժամից սպասվող շոգն ու այրող, մոխրացնող արևը: Ժամը ութին երևաց առաջին բեռնատարը և տղամարդիկ, կանայք ու աղջիկները շարունակեցին իրենց գործը, իսկ տղեկները սկսեցին բեռնել կաղամբը: Նրանցից երկուսը մեքենայի թափքին էին, մնացածը ներքևից նրանց էին նետում մեծ ու փոքր կաղամբները: Ինքը գերադասում էր լինել վերևում, որովհետև թեև դժվար էր որսալ չորս հոգու նետածը, բայց իր համար ավելի ծանր էր կաղամբի խոշոր գլուխները շպրտել մեքենայի բարձր կողերից վեր, որպեսի հասնի որսացողներին: Ամեն անգամ, երբ կանաչ կլոր գլուխը դիպչում էր բեռնատարի բորտին ու ետ շպրտվում, գործընկերների մեջ հռհռոց էր բռնկվում: Թույլ չտվեցին, որ երկրորդ մեքենայի վրա էլ բարձրանա: Ուրիշները ելան: Թարսի պես ոչ մի փոքր գլուխ, բոլորը մեծ էին ու ծանր: Ինքը չէր հիշում, թե ամառային արձակուրդների քանի օրն է դաշտում աշխատել, ինչ գնով էլ լիներ, պիտի հասներ յոթանասունի, որ ձմռանը պարգևատրում ստանար, որին մեծերը տոկոս էին կոչում: Հաստատ գիտեր, որ հունիսին քիչ օր է աշխատել, որովհետև հիվանդացել էր, ֆուտբոլի պարապմունքից քրտնած, բերանը դրել էր հոսող սառնորակ ջրի ծորակին ու հինգ րոպե մոր կաթի պես ծծել, անհամբեր թիմակիցների ծարաված հերթի դժգոհ փնթփնթոցները բանի տեղ չդնելով: Գիշերը տաքությունը քառասուն էր, կոկորդն այրվում էր, խեղդում: Մայրն անընդհատ կոկորդին ձեթով ձվածեղ էր կապում, մաքրում նշիկները կերոսինով, որից նրա սիրտը խառնում էր, որձկում էր ուշագնացության չափ: Մեկ շաբաթ այդպես կորցրեց: Երեք անգամ էլ ֆուտբոլի պատճառով բացակայեց: Լավ էր, որ կիսաեզրափակիչը կիրակի էր: Հուլիսի կեսն էր: Եթե ամբողջ օգոստոսը աշխատեր, մի կերպ գուցե լրացներ յոթանասունը: Կիրակիները հանած` հազիվ էլ դզվեր: Էլի մեկ-երկու բացակայություն ու Նոր-տարվա պոպոքը հունվարի հինգին կվերջանար, մանդարինն ու նարինջն` ավելի շուտ: Հաջողեց երրորդ մեքենայի վրա էլի ինքը բարձրանալ:
Երբ,- «Վերջ, հերիք է, մեքենաս բեզռազմեր չի, անիվներս ճանապարհին կտրաքեն»,-գոռաց երեխաների վրա բեռնատարի վարորդ Կորյունը, իսկ բրիգադավարը պնդեց, որ շարքի վերջին կույտն էլ բարձեն, փոքր, բայց ծանր մի կաղամբ թափով դիպավ ճակատին ու նրան շուռ տվեց մեքենայի կողից, գցեց գետին: Ինքը կռացած փորձում էր մեկ այլ կաղամբ որսալ, ձեռքերն զբաղված էին, նկատեց դեպի իրեն սուրացող կանաչ գունդը, բայց չհասցրեց պաշտպանվել: Հաստատ գիտեր, թե ով է խփողը: Պահը լավ էր որսացել: Մեկ-երկու անգամ տեսել էր, թե ոնց է նշանառում ուրիշներին: Աղջիկ թե տղա ուշագնաց եղան ծիծաղից: Կրտսեր եղբայրը, ում տարիքի պատճառով թույլ չէին տալիս մեքենա բարձել, այլ հանձնարարել էին բաժակով կաթի բիտոնից ջուր հասցնել ծարավներին ու մեկ էլ լոլիկի արկղերի թուլացած մեխերն ամրացնել, վազեց հասավ Մնոյին, ձեռքը բարձրացրեց ու մուրճով պիտի խփեր ուղիղ գլխին, բայց բռունցքի հարված կերավ դեմքին ու մի կողմ շպրտվեց: Հարձակման երկրորդ փորձն էլ ձախողվեց, իսկ դրանից հետո մայրերը իրար խառնված միջամտեցին, ամեն մեկը մի ապտակ տվեց իր որդուն և անեծք ու հայհոյանք` իրար: Կրտսերը սնկրտում էր անօգնական ընկած եղբորը նայելով: Նա ընդամենը ինը տարեկան էր: Երեկոյան հրդեհվեց Մնոյենց խոտի դեզը, բայց ոչ աչքերի տակ կապտեցնելով, ոչ էլ շրթունքը պատռելով նրան չկարողացան խոստովանեցնել, թե ինքն է հրձիգը: Իսկ տղան ընկել էր մեքենայից ու դժվարանում էր ոտքի կանգնել: Նա սարսափում էր մտքից, որ ոտքը վնասվել է, ու կարող է բացակայել: Տխրում էր նաև ֆուտբոլի համար: Երբ Կորյունի մեքենան շարժվեց, ինքն արդեն ոտքի վրա էր, և երջանիկ զգաց, որ օղակավար Ռուբոն, թեև դեռ հացի ժամ չէր, բայց քանի որ հաջորդ մեքենան ուշացել էր, ճաշի ընդմիջում հայտարարեց: Ընտանիքները, մի քանի տեղ նաև հարևանները, խմբվեցին, բացեցին հացի բոխչաները, պանիր, ձու, խաշած կարտոֆիլ շարեցին խոտին փռած «Սովետական Հայաստանների» վրա: Տղամարդիկ օղի էլ ունեին: Լոլիկն ու վարունգը դաշտից էր:
Հայրը, որ կնոջ բարձր ձայնն էր լսել, ու նրա հասցեին` անեծքը, ջուրը դրել էր կարտոֆիլի մարգերի վրա, ու բահն ուսին դանդաղաքայլ մոտենում էր: Նա առաջին հերթին իր կնոջը սաստեց, հետո ծունկի եկավ, տնտղեց տղայի ոտքը.
- Բան չկա,-հուսադրեց,- ցավ ա առել, մերդ տաք ջուր կդնի, լվացքի սև սապոնով կտրորի` մինչև վաղը կանցնի:
Բայց մինչ նոր մեքենայի հայտնվելն ու նախաճաշի ավարտը, տղայի ոտքը կոճի մոտ ուռեց, և ցավը գնալով ուժեղանում էր: Աշխատանքային օրվա ավարտին դեռ երեք ժամ կար: Բրիգադիր Յուրիկը գնաց տնտեսության գրասենյակ` իմանալու, թե էլի քանի մեքենա են պահանջում կաղամբ բեռնել և քանի տոննա են մթերել մինչև կեսօր: Տղայի հայրը նրան խնդրեց իմանալ, թե ստույգ քանի օր է աշխատել իր որդին ամառվա ընթացքում ու դեռ քանի օր պիտի գա գործի, որ տոկոս ստանա: Տղան մերժեց մոր խնդրանքով, բրիգադավարի թույլտվությունը, որ միանա աղջիկներին ու կաղամբի ծակծկված, ավելորդ թփերը մաքրի: Նա աշխատում էր կատաղորեն, ոչ մի գլուխ մեքենայի թափքին չդիպավ: Որսացողները դժվարությամբ էին բռնում նրա նետածները: Մեկը պատահաբար կպավ Մնոյի կրծքին, ու բոլորն սկսեցին աղմկել` կարծելով, թե վրեժ է լուծում ճակատին ստացած հարվածի համար: Երբ գնդլիկ Յուրիկը կաղամբի նման գլորվելով եկավ, հասավ` հայրն արդեն գնացել էր ջրի գլուխ: Մայրը շտկեց կորացած մեջքն ու հարցրեց:
- Հը՞, Յուրիկ,- բայց ղեկավարը նախ գլուխը տմբտմբացրեց, հետո որովայնից եթերում սփռվող խռխռոցով ասաց.
- Ոչ մի ազատ օր, կիրակիներից երկուսն էլ պիտի աշխատի, որ յոթանասուն օրը թամամվի:
Մոր` սև օճառով տաք ջրում տրորելը փոքր-ինչ մեղմեց ոտքի ցավը, բայց մինչ հոր պահակության գնալն էլի ուռչեց ու ցավն անտանելի դարձավ:
- Առավոտը դաշտ չգաս,- ասաց հայրը բահն ուսին դնելով: Վաղը խաղողի այգի եմ ջրում, երկար է ջրվում, ջուրը կկապեմ խաղողի վրա, մինչև լցվի՝ քո տեղը մեքենա կբարձեմ: Յուրիկին կասեմ` կհամաձայնի:
- Քոռանամ ես, էլ հոգի բերան չմնաց մեջդ,- շշնջաց ծերացող, բայց ամուսնուց քսան տարի երիտասարդ մայրը:
Տղան վայրկենապես պատկերացրեց հորը կաղամբի մեքենայի վրա, իր երես առած հասակակիցների հետ, իսկ Մնոն ներքևից նշան էր բռնում, որ խփի հոր գլխին:
- Չէ, ես գործի եմ գալու, դրա էղածն ի՞նչ ա որ, նստած տեղից էլ կբարձեմ,- լաց եղավ տղան:
- Մի տզզա, քուռակ, մեծին մի՛ հակաճառի,- վճռական ասաց հայրն ու գնաց:
- Եկեք, ես գնամ վաղը,- ասաց պոլիտեխնիկցի ավագը,- մի օր բացակայելու համար ոչ մի պատիժ չկա:
- Հորդ չե՞ս ճանաչում, թե մի օր բացակայեցիր` մի ամիս մեր քթից կբերի, էնքան կանհանգստանա: Համ էլ իրա խոսքը խոսք ա, ո՞նց գետին գցենք:
Առավոտյան տղան սովորականից ուշ արթնացավ: Ոտքի ցավը չթողեց, որ հանգիստ քնի: Միայն լուսադեմին մեղմվեց, և նա քուն մտնելով, չիմացավ էլ, թե ինչպես ժամը վեցին տնեցիները գնացին գործի: Երբ աչքերը բացեց, ավագ եղբորը տեսավ, որ շտապում էր հասնել մայրաքաղաք մեկնող ավտոբուսին, ու հասկացավ, որ արդեն ութն է: Ոտքը զգուշորեն դրեց գետնին, հենվեց` ոչ մի ցավ: Մի քիչ դեսուդեն քայլեց, համոզվեց, որ ոտքը լրիվ առողջ է, թեյնիկը դրեց գազին ու մինչ կեռար` լվացվեց բակում կախված լվացարանից: Թեյը խմելիս հաստատ որոշեց, որ դաշտ է գնալու: Հայրը չի բարկանա, կուրախանա, որ ինքն առողջ է ու ոտքի վրա: Մինչև ընդմիջում դեռ երկու ժամ կար: Շոգ օրն ու ծանր գործը դեռ առջևում էին, ու Յուրիկը չէր կարող իրեն մեղադրել, թե օրվա կեսից է գործի գալիս: Վճռեց ու տանից արդեն դուրս էր գալիս, որ դեմը մարզիչ Սեյրանը ելավ:
- Դաշտից եմ գալիս, գնացի հորդ ու բրիգադիրին խնդրեմ, որ քեզ թողնեն խաղին: Ախր, որ մի քանի ամիս առաջ ասած լինեիր, թե չես գալու` փոխարինող կգտնեինք: Հիմա ես ո՞նց անեմ: Ամբողջ խաղը քո արագության վրա եմ կառուցել: Նայիր, չնեղանաս, թե չեկար` էլ պարապմունքի երես չես տեսնի, թիմից կհեռացնեմ: Ոտքդ բացիր` տեսնեմ. ասացին ցավեցրել ես:
- Անցել ա,- ասաց տղան,- գիշերը շատ էր ցավում, բայց հիմա բան չեմ զգում:
- Դաշտում, որ ասին, թե ոտքդ ուռել ա` ասի հնարել ես, որ պատժից պրծնես: Տասնմեկին խաղն սկսվում ա, տասին ֆուտբոլի դաշտում լինես: ֆուտբոլի, հասկացա՞ր, ոչ թե Ցմփոր Յուրիկի: Ֆինալն ա, հասկացիր: Ես գնացի: Չեկար` էդ կողմերը էլ չերևաս:
Երբ մարզիչը հեռացավ, տղան մտավ ծնողների փոքրիկ ննջարանը, որպես զգեստապահարան ծառայող սպասքի հին դարակներից հանեց սրբիչով փաթաթված, թաքցված գիրքն ու մեկնվեց նրանց մահճակալին:
«Փիլիպոսն ասաց նրան. «Տեր, Հորը մեզ ցույց տուր, և այդ բավական է մեզ»,- կարդաց տղան նախապես նշան արած էջը բացելով,- «Հիսուս նրան ասաց. «Այսքան ժամանակ ձեզ հետ եմ Փիլիպոս, և ինձ չճանաչեցի՞ր. ով ինձ տեսավ, տեսավ Հորը, իսկ դու ինչպե՞ս ես ասում, թե` Հորը մեզ ցույց տուր: Չե՞ս հավատում, որ ես Հոր մեջ եմ, և Հայրը` իմ մեջ: Այն խոսքերը, որ ես ասում եմ ձեզ, ինքս ինձնից չեմ խոսում, այլ Հայրը, որ բնակվում է իմ մեջ»:
Տղան այնքան էլ չհասկացավ կարդացածը, բայց շարունակեց ընթերցել, իսկ քիչ անց, երբ մահճակալի ծայրին ճկվելով կարողացավ ննջասենյակի բաց դռնից միջանցքի ժամացույցին նայել, տեսավ, որ արդեն տասնմեկից քառորդ է պակաս: Գիրքը նորից զգուշորեն փաթաթեց սրբիչի մեջ, պահեց նույն տեղում և վերցնելով մարզահագուստի գունավոր ցելոֆանե տոպրակը, դուրս թռավ: Երբ տեղ հասավ, թիմերն արդեն պատրաստվում էին խաղադաշտ մտնել: Ընկերները ոգևորված վզովն ընկան, միայն Զորիկը հոնքերը կիտեց` գիտեր, որ միայն նրա բացակայությամբ կարող է թիմի հիմնական կազմում տեղ ունենալ: Մրցավարները մերժեցին մարզիչ Սեյրանի խնդրանքը, որ մի քանի րոպե հետաձգեն խաղը, մինչև իր թիմի ավագը մարզահագուստ կհագնի: Խաղն սկսելուց չորս րոպե անց Սեյրանը փոխարինում կատարեց: Զորիկը չկարողացավ թաքցնել նվաստացման արցունքները և ընդմիշտ մոռացավ ֆուտբոլի մասին, իսկ Արկադիկը սիրով զիջեց ավագի թևկապը: Հինգ րոպե էլ չէր անցել, որ իր ետևից հասնել չկարողացող հակառակորդը ուժեղ հարվածեց աջ ոտքի կոճին: Ցավը շամփրեց ոտքը, և ծակոցը մինչև սիրտը հասավ: Նա ընկավ, բայց դեռ տաք էր ու վայրկյաններ անց նորից գրոհում էր, ետևում թողնելով մրցակցի պաշտպաններին: Ընդմիջումից հետո դաշտ մտավ կաղալով: Մի կերպ էր ոտքի վրա մնում: Նա վազում էր, ու տեսնում, թե ինչպես է հայրը անհոգի տարեկիցների հետ կաղամբ նետում բեռնատարը: Միայն թե Մնոն նշանառության տակ չառնի հորը,- մտածում էր նա` ցավը լռեցնելով առաջ սուրալիս: «Տեր Աստված ջան, էդ դեպքում ինձ պիտի ներես: Չեմ ուզում, բայց ստիպված կլինեմ մարդ սպանել»:
Հարվածը շեղ ստացվեց:
- Քոռ հո չե՞ս, այ տղա,- լսվեց Սեյրանի ձայնը,- չորս մետրից չկարողացավ խփել, ավագի՜ս տեսեք:
«Միայն թե հերս անվնաս տուն գա»,- մտածում էր ու ատամները կրճտացնելով դիմանում ցավին:
Կորյունի մեքենան դաշտում խափանվել էր: Ստիպված էին կաղամբները մեքենայից մեքենա նետել: Ծերունին դպրոցականների թափին չէր դիմանում, բայց չէր էլ ուզում ետ մնալ նրանցից: Սակայն մի պահ կողի ծակոցն այնքան ուժեղացավ, որ մտածեց, թե գուցե արժի գոնե կնոջն ասել հիվանդության մասին:
Տղան հասկացել էր, որ արդեն արագությամբ չի կարող վճռել խաղի ելքը, փորձում էր խորամանկ փոխանցումներով խաղընկերներին մեն-մենակ դուրս բերել հակառակորդի դարպասապահի դիմաց, բայց աջ ոտքի ցավը թույլ չէր տալիս գնդակը ճշգրիտ հասցեով տեղ հասցնել: Խաղի ավարտին հինգ-վեց րոպե էր մնում: Նա մի անգամ էլ փորձեց դաշտի կենտրոնից գնդակը բարձրից կախել դարպասի մոտ, հույսով, որ ընկերներից մեկը կկարողանա մրցակիցներից բարձր ցատկել, բայց փոխանցումը շատ բարձր ստացվեց: Մարզիչ Սեյրանը հասցրեց ճչալ. «Տո, էն ոչխարների մեջ ուր ա գլխով խաղացող, որ»…, բայց խոսքը կիսատ մնաց: Տղան էլ ձեռքը հասցրել էր թափ տալ ու շրջվել, հուսահատ ետ էր գնում իր թիմի պաշտպաններին օգնելու, բայց հենց այդ վայրկյանին ուրախության ճիչեր ու զվարթ գոչյուններ լսեց: «Գոլ, գոլ»,- գոռում էին թե՛ խաղընկերները, թե՛ համագյուղացի ու հարևան բնակավայրերից խաղը դիտելու եկած պարապ-սարապ ֆուտբոլասերները: Մինչև կշրջվեր տեսնելու, թե ինչ է կատարվել, ընկերները թռան ուսերին, գետին տապալեցին:
- Ապրես, ախպերս,- կողքին ընկած շշնջաց Արկադիկը,- չվախես, ես քեզ հեծանիվովս տուն կտանեմ, գիտեմ, որ չես կարողանում քայլես:
Հայրը սրբեց ճակատի քրտինքը, մի անգամ էլ խորը շունչ քաշեց ու տրորեց կողը, բայց երկինք նայելով տեսավ, թե ինչպես գնդակը գնաց-գնաց, պիտի դարպասից շատ մեծ բարձրությամբ անցներ, բայց մի պահ օդում կանգ առավ, կտրուկ փոխեց շարժման ուղղությունն ու մխրճվեց դարպասում:
- Գոլ, գոլ, մեռնեմ ոտքիդ… գոլ,- գոռաց բոլորի համար անսպասելի,- տեսա՞ք տղես ինչ գոլ խփեց:
- Մի քիչ հանգստացի, բիձա, անքնությունից ու հոգնածությունից խելքդ գցում ես,- ասաց Յուրիկը խռպոտ քրքջալով:
Կողն ավելի ուժեղ սկսեց ծակել, բայց մտքափոխվեց: Ինչ հիվանդություն, ինչ բան: Ինչի՞ համար մարդու բան ասել, թեկուզ` կնոջը: Տղան գոլ ա խփել: Իր վաղամեռիկ եղբոր անունն ու իրենց ազգանունը ռուսերենով կգրեն որդու շապիկին, եղբոր անունը կրող իր որդին առանց Սևանը տեսնելու էնպիսի բանաստեղծություն ա գրում, որ կարծում են, թե տեսել ա, աղջիկը պարտիական կդառնա, թե բախտը բերի՝ մի օր էս ցմփորը նրան ենթակա կաշխատի, ավագը ինժեներությունը գերազանցիկ է սովորում, փոքրը քրոջ ու եղբայրների համար աշխարհը շուռ կտա, ճարպիկ ա ու վախ ասած բանը չգիտի ինչ ա : Էս ուրախությունների առաջ լյարդի հիվանդությունն ինչ կարա անի, քաղցկեղն ո՞ւմ շունն ա էս հպարտության համեմատ: Ասաց, չէ՞, բժիշկը երեք ամիս առաջ. «Թե չխմես` երկու-երեք տարի կապրես»:
Ուրեմն դեռ երկու-երեք Նոր-տարի ու Սուրբ Ծնունդ կա առջևում: Լի սեղանով, զվարթ, խնդուն, հյուրառատ Նոր-տարի: Պարտքով թե առանց պարտքի` ի՞նչ տարբերություն: