Текст:
Վախը բացասական հույզ է,որն առաջանում է անհատի կենսաբանական,սոցոլիական կամ հոգևոր գոյությանը սպառնացող իրադրություններում:Այն որպես ստվեր մարդուն ուղեկցել է դեռ անհիշելի ժամանակներից:Վախ ունեցել է նաև նախնադարյան մարդը,որն անընդհատ ենթարկվում էր վտանգների:Բայց նրա վախը ուներ բնազդային բնույթ և առաջանում էր կյանքին սպառնացող իրադրություններում:Հոգեկաՠ ?ի զարգացմանը զուգընթաց վախը ձեռք է բերում սոցիալապես միջնորդված բնույթ և սկսում է արտահայտել բարոյա-էթիկական զգացումների և ապրումների ողջ գամման:Ներկայումս մենք չենք վախենում կայծակից ու ամպրոպից ,արևի ու լուսնի խավարումներից,և դրանց վերաբերում ենք որպես հետաքրքիր երևույթների,բայց այսօր մենք վախ ենք ապրում տարբեր հիվանդությունների, միայնության կամ ծերության նկատմամբ:
ՎԱԽ.ՏԱԳՆԱՊ.ՖՈԲԻԱ
Վախ ապրում են բոլոր մարդիկ,այն բոլոր հույզերից ամենավտանգավորն է:Ինտեսիվ վախը կարող է նույնիսկ հասցնել մահվան:Պրիմիտիվ ազգերի մոտ հանդիպում են մահվան դեպքեր կապված տաբուի խախտման հետ:Դա այսպես կոչված Վուդուի մահն է,որը նկագրված է հայտնի ֆիզիոլոգ Քենոնի աշխատություններում:Սուր կատատոնիկ շիզոֆրենիան կարող է ավարտվել մահով,որի պատճառներըից մեկը հավանաբար վախն է:
Կենդանին կարող է վախենալ միայն կոնկրետ վտանգերից,իսկ մարդը շնորհիվ իր երևակայության վախենում նաև երևակայական դժվարություններից,որոնք ինքն է ստեղծում:Նրա բավական լավ զարգացած ուղեղը ծնում է սատանաներ,հրեշներ,որոնք թունավորում են նրա գոյությունը:Ստեղծել նոր վախ հեշտ է,իսկ սպանել այն շատ դժվար ` դրա աննյութական լինելու հետևանքով:Սա բավական ակնհայտ է հավատքներում և հետամնաց ազգերի պատկերացումներում:
Վախը հիմնված է ինքնապահպանման բնազդի վրա,կրում է պաշտպանական բնույթ և ուղեկցվում է նյարդային գործունեության,ֆիզիոլոգիաՠ ?ան փոփոխություններով,ինչը ազդում է շնչառության և պուլսի,զարկերակային ճնշման ու ստամոքսահյութի արտազատման վրա:Վտանգի հասկացումը,դրա գիտակցումը ձևավորվում է կյանքի փորձի և միջանձային հարաբերությունների արդյունքում,երբ որոշ անտարբեր գրիռներ աստիճանաբար ձեռք են բերում վտանգի բնույթ:Նման դեպքում,խոսում են տրավմատիկ փորձի դրսևորման մասին ` վախ,ցավ,հիվանդություն,կոնֆՠ ?իկտներ,անհաջողություններ և այլն:
Ամեն մարդ ունի վախի անհատականացված տեսակներ,որը վերաբերում է նրա անհատական կենսակերպին,արտահայտում է մարդու անհատական որակները,և այն տեղ ունի բոլոր հասարակական կառույցներում:Վախը մեր գիտակցության մեջ առաջանում է շատ վաղ ` որպես զարգացման անհրաժեշտ պայման և աստիճանաբար կորցնելով հին ձևերը ` ստանում է նոր բովանդակություն:
Նույնքան հաճախ ինչքան վախը հանդիպում է նաև տագնապ արտահայտությունը,որը վտանգի կանխազգումն է,անհանգստության վիճակը: Ավելի հաճախ տագնապը արտահայտվում է ինչ –որ իրադարձության սպասելիս,որը դժվար է կանխագուշակել և կարող է բերել տհաճ հետևանքների :Եթե վախը գիտակցության մեջ մարդու կյանքի ու բարեկեցությանը սպառնացող կոնկրետ վտանգի աֆելտիվ արտացոլումն է, ապա տագնապը սպասվող սպառնալիքի սրված զգայությունն է:Ի տարբերություն վախի, տագնապը կարող է արտահայտվել ուրախության զգացումի ձևով,որպես հաճելի սպասում:Անհանգստության զգացումը,կախված երեխայի անձի հոգեկան կառուցվածքից,կենսափորձից ,ծնողների ու հասակակիցների հետ հարաբերություններից,կարող է ձեռք բերել ինչպես տագնապի,այնպես էլ վախի բնույթ:Այն մարդը,որը գտնվում է անորոշ իրավիճակներում,զգում է տագնապ,իսկ այն մարդը,որը վախենում է որոշակի օբյեկտներից կամ մտքերից,ապրում է վախ :Իր հերթին վախը կարելի է դիտել որպես տագնապի դրսևորում կոնկրետ,օբյեկտիվացված ձևով ,եթե տագնապը ձեռք է բերում երկարատև ընթացք:Անհանգստության վիճակներում (տագնապալիություն և ահ) վախը թաքնված է հոգեկանի տարբեր մութ անկյուններում` սպասելով դրսևորման հարմար պահի:Այն անհանգստությունը,երբ գերակշռում է ահը,բնորոշ են դանդաղելը,«միևնույն տեղում դոփելը»,խոսքը անարտահայտիչ է,մտածողությունը ` իներտ,ծանրություն կա սրտին:Ի տարբերություն դեպրեսիայի,չկա կարոտ,մահվան մտքեր,պահպանվում է բավարար ակտիվություն կենսագործունեության այն ոլորտներում,որոնց դեռ չի դիպչել վախը:Իսկ այն անհանգստությունը,երբ գերակշռում է տագնապիությունը,նկատվում են շարժողական գրգռվածություն,անչափ մեծ հետաքրքրասիրություն և ձգտում զբաղվելու ցանկացած նույնիսկ անօգուտ գործունեությամբ:Բնորոշ է սպասումի անտանելությունը,որը դրսևորվում է շտապողականությամբ և անհամբերությամբ:Խոսքի տեմպը արագացված է,որը երբեմն կարող է դրսևորվել չղեկավարվող բառերի հոսքով:Հետևաբար տագնապալիությունը հիշեցնում է ինչ –որ խոլերիկ,իսկ վախկոտությունը` ֆլեգմատիկ խառնվածքի դրսևորում:
Ֆոբիաների տակ հասկացվում է վախերի տեսակ,որոնց առաջացումը պայմանավորված չէ որևէ ռացիոնալ պատճառով:Դրանք կպչուն ,ոչ ադեկվատ կոնկրետ բովանդակություն վախի ապրումներ են,որոնք առաջանում են որոշակի ֆոբիկ իրադրությունում:Առաջին հայացքից ֆոբիաների նշանները` շնչահեղձություն,կծկումներ կոկորդում,արագացված շնչառություն,էականորեն չեն տարբերվում ռեալ կամ արդարացված վախից:Իրականում նրանց միջև կան էական տարբերություններ:Եթե վախը առաջանում է բոլոր մարդկանց մոտ և վերանում է ռեալ վտանգի անցնելուց հետո,ապա ֆոբիայի դեպքում մարդը,որպես կանոն հասկանում է ,որ իր ռեակցիան ոչնով պայմանավորված չէ և նույնիսկ անիկմաստ է,ընդ որում չի դադարում վախենալ:Բոլոր հիմնված վախերը ակտիվ են.մարդը միշտ փնտրում է ուղիներ դրանցից ազատվելու համար:Ֆոբիան պասիվ զգացողություն է. Նման վախի ենթարկված մարդը խուսափում է տհաճ իրադրություններից,բայց չի ձգտում ազատվել իր կպչուն վիճակից,քանի որ հոգու խորքում հասկանում է ,թե ինչքան հարմար է գտնվել վախի ենթակայության տակ,այսինքն ֆոբիան տալիս է նրան երկրորդական շահ:
Добавлено спустя 1 минуту:
ՎԱԽԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ
Գոյություն ունի վախերի բազմաթիվ դասակարգումներ :Ամենաընդհանուր ձևով վախերը կարելի է բաժանել իրավիճակային և անձային վախերի:Իրավիճակային վախը առաջանում է անսովոր ,ծայրահեղ վտանգավոր իրադրությունում,օրինակ`բնա կան աղետ,շան հարձակում,խմբում խուճապի ժամանակ և այլն:Անձային վախերը պայմանավորված են մարդու բնույթով,օրինակ` նրա բարձր կասկածամտությամբ:Իրավիճակՠ ?յին և անձային վախերը խառնվում և դրսևորուվում են իրար հետ:
Վախը նաև լինում է իրական ու երևակայական,սուր և խրոնիկ:Ռեալ և սուր վախերը պայմանվորված են կոնկրետ իրադրությամբ,իսկ երևակայակնն ու խրոնիկը` անձի առանձնահատկություններով:
Ճնայած որ վախը ինտեսիվ դրսևոչովող հույզ է,պետք է տարբերակել դրա սովորական ,բնական կամ տարքային և պաթոլոգիկ մակարդակները:Սովորաբար վախը կարճատև է,վերանում է տարիքի հետ,չի դիպչում անձի խորքային արժեքների,էականորեն չի ազդում նրա բնավորության,շրջապատի հետ հարաբերությունների վրա:Բացի այդ ունի նաև պաշտպանական նշանակություն,քանի որ թույլ է տալիս խուսափել վախի օբյեկտի հետ հանդիպումից:Բայց պաթոլոգիկ վախը վկայում է նրա ծայրահեղ,դրամատիկ դրսևորումների մասին,երբ բացակայում է գիտակցության կողմից դրա վերահսկումը , ինչը բերում է սոցիալական դեզադապտացիայի:
Մեկ այլ դասակարգման համաձայն վախերը լինում են իրական ու նևրոտիկ:Իրական վախը հասկանալի է յուրաքնչյուրին,քանի որ հանդիսանում է ռեակցիա վտանգի ընկալմանը:Դա կարելի է դիտարկել որպես ինքնապահպանման բնազդի դրսևորում,որը բնորոշ է կենդանի էակներին:Նևրոտիկ վախերը կարող են դրսևորվել շուտ և շատ տպավորվող մարդկանց մոտ:Այս տիպը կարելի է բաժանել 3 խմբի:
1. Ահ կամ ազատ վախ, որը միշտ կարող է կապված լինել ցանկացած հարմար օբյեկտի հետ:Նման վիճակը հոգեվերլուծողներին անվանում են «սպասման վախ»:Մարդիկ,որոնք ենթարկվում են դրան,միշտ ամենահնարավոր իրադրությունից կանխատեսում են ամենասարսափելին:Բնավ այս գիծը հիվանդագին անվանել չի կարելի,քանի որ իրականում դա վատատեսություն է:«Սպասման վախ»ի առավել մեծ աստիճանը կարող է փոխվել նյարդային հիվանդության ,ինչը Զ.Ֆրեյդը անվանում է «վախի նևրոզ»:
2. Վախի երկրորդ ձևը կապված է որոշակի իրադրությունների և օբյեկտների հետ:Դրանք վերը նշված ֆոբիաներ են,որոնց տեսակները շատ են:Հոգեմարմնական բժշկության մեջ հայտնի են ֆոբիաների այնպիսի տեսակներ,ինչպիսիք են նոզոֆոբիան` ախտորոշման վախը,կանցերոֆոբիան` քաղցկեղով հիվանադլու վախը,կարդիոֆոբիան ` վախը սրտի ինֆարկտի նկատմամբ,կլաուստրաֆոբիան` փակ տարածության վախը և այլն:
3. Նևրոտիկ վախի երրորդ ձևը առողջ մարդկանց մեծամասնության կողմիցընկալվում է որպես ամենազարմանալի ,քանի որ այստեղ լիովին բացակայում է կապը ահի ու տագնապ առաջացնող վտանգի մեջ:Այս վախը օրինակ առաջանում հիստերիայի ժամանակ ` ուղեկցելով հիստերիայի սիմտոմները կամ գրգռվածության ցանկացած պայմաններում,երբ կարելի է սպասել աֆեկտիվ դրսևորումների :
Добавлено спустя 2 минуты 43 секунды:
[color=blue]Առաջին հայացքից վախը մարդուն միայն բացասակն հույզեր է պատճառում ,սակայն ինչպես ամեն բան բնությունում,վախի հույզը ի սկզբանե էվոլյուցիայի պրոցեսում առաջացել է օրգանիզմի պաշտպանության համար:Այն արյան մեջ ադրենալինի արտազատման միջոցով կարող է մոբիլիզացնել մարդու ուժերը ճգնաժամային իրավիճակներում:Բացի այդ վախը օգնում է վտանգավոր իրադրությունների լավ մտապահմանը,ինչը մեկնաբանված է ամերիկացի գիտնական Միլլերի 1951 թ. Մկների վրա կատարած հետազոտություններում:Սակաՠ ?ն ոչ միշտ են վախեցող իրավիճակները մնում գիտակցության մեջ:Դրանք հոգեբանական պաշտպանության դեպքերն են,երբ վախեղոց իրավիճակը անցնում է անգիտակցական և հուզական հիշողության փոխարեն տեղ է գտնում թվյացյալ մոռացումը:
Վախի հաջորդ կարևոր նշանակությունը այն է,որ մարդը հնարավորություն է ստանում գործել ինֆորմացիայի պակասի պայմաններում: Այդ դեպքում վարքի ստրատեգիան թելադրում է վախը:
ՎԱԽԻ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԴԻՆԱՄԻԿԱՆ
Տարբեր քաղաքակրթություններում երեխաները զարգացման ընթացքում ապրում են մի շարք ընդհանուր վախեր` նախադպրոցական տարիքում մորից բաժանվելու,մթության և կենդանիների վախերը,6-8 տարեկանում ` մահվան վախը և այլն:Դա ապացուցում է զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունները,երբ զարգացող հոգեկան կառույցները սոցիալական գործոնների ազդեցության տակ գործոնների ազդեցության տակ հիմք են հանդիսանում նույն վախերի առաջացման համար:
Հղիության շրջան և ծննդաբերություն :Ինչպես հայտնի է,մարդու հուզական ոլորտի հիմքերը դրվում են դեռ ներարգանդային զարգացման շրջանում,հետևաբար անհանգստությունը,որն ունենում է կինը հղիության ժամանակ,հանդիսանում է երեխայի անհանգստության առաջին փորձը:
Ըստ հոգեվերլուծության (ֆրոյդ Զ. Ռանկ օ.) ծնվելու ակտը երեխայի համար հանդիսանում է այնքան տրվմատիկ իրադարձություն,որ իր ողջ հետագա կյանքում նա փորձում է վերապրել այդ դեպքն ու ազատվել վախի զգացողությունից:
Կյանքի առաջին տարին - Իրական կյանքում երեխան հաճախ հանդիսանում է շատ դժվարությունների ու վտանգերի ,և կյանքի փորձի բացակայության պայմաններում առաջին հայացքից նորմալ երևույթները նրա մոտ սարսափ են առաջացնում:Անձի բնավորության կայացման ամենակարևոր շրջանը մանկությունն է:Ծնվելով,երեխան ընկնում է անհասկանալի աշխարհ,որի հետ շփման առաջին փորձերը վառ են,որ մոռանալով իր մանկական տպավորությունները,մարդը զգում է և գտնվում է նրանց ազդեցության տակ ողջ իր հետագա կայնքում:
Երեխայի կյանքի առաջին ամիսներին անհանգստությունը հիմնականում առաջանում է այն ժամանակ,երբ չեն բավարարում կենսակարևոր պահանջմունքները` սնունդ,քուն,ակտիվություն,ջՠ ?րմություն և այլն,այսինքն ` այն ամնեը,ինչ որոշում է նորածնի ֆիզիկական և հուզական շփումները,որի բավարարման աստիճանը մոր կողմից ազդում է երեխայի հուզական զարգացման և տոնուսի վրա:Դրա դրսևորման առաջին ձևը երեխայի պատասխան ժպիտն է:Երկրորդ ամսում առաջանում է աշխուժացման կոմպլեքսը. Երեխան անհանգստանում է մոր բացակայության ժամանակ և նոր շրջապատում:Մոր բացակայության դեպքում անհանգստությունը առավել ցայտուն է դառնում 7,իսկ օտար դեմքերից վախը 8-րդ ամսում,ինչը վկայում է,որ երեխան տարբերակում է մոր դեմքը և ընտրողական վերաբերմունք է ցուցաբերում:Այսինքն ` մոր բացակայ
ՎԱԽ.ՏԱԳՆԱՊ.ՖՈԲԻԱ
Վախ ապրում են բոլոր մարդիկ,այն բոլոր հույզերից ամենավտանգավորն է:Ինտեսիվ վախը կարող է նույնիսկ հասցնել մահվան:Պրիմիտիվ ազգերի մոտ հանդիպում են մահվան դեպքեր կապված տաբուի խախտման հետ:Դա այսպես կոչված Վուդուի մահն է,որը նկագրված է հայտնի ֆիզիոլոգ Քենոնի աշխատություններում:Սուր կատատոնիկ շիզոֆրենիան կարող է ավարտվել մահով,որի պատճառներըից մեկը հավանաբար վախն է:
Կենդանին կարող է վախենալ միայն կոնկրետ վտանգերից,իսկ մարդը շնորհիվ իր երևակայության վախենում նաև երևակայական դժվարություններից,որոնք ինքն է ստեղծում:Նրա բավական լավ զարգացած ուղեղը ծնում է սատանաներ,հրեշներ,որոնք թունավորում են նրա գոյությունը:Ստեղծել նոր վախ հեշտ է,իսկ սպանել այն շատ դժվար ` դրա աննյութական լինելու հետևանքով:Սա բավական ակնհայտ է հավատքներում և հետամնաց ազգերի պատկերացումներում:
Վախը հիմնված է ինքնապահպանման բնազդի վրա,կրում է պաշտպանական բնույթ և ուղեկցվում է նյարդային գործունեության,ֆիզիոլոգիաՠ ?ան փոփոխություններով,ինչը ազդում է շնչառության և պուլսի,զարկերակային ճնշման ու ստամոքսահյութի արտազատման վրա:Վտանգի հասկացումը,դրա գիտակցումը ձևավորվում է կյանքի փորձի և միջանձային հարաբերությունների արդյունքում,երբ որոշ անտարբեր գրիռներ աստիճանաբար ձեռք են բերում վտանգի բնույթ:Նման դեպքում,խոսում են տրավմատիկ փորձի դրսևորման մասին ` վախ,ցավ,հիվանդություն,կոնֆՠ ?իկտներ,անհաջողություններ և այլն:
Ամեն մարդ ունի վախի անհատականացված տեսակներ,որը վերաբերում է նրա անհատական կենսակերպին,արտահայտում է մարդու անհատական որակները,և այն տեղ ունի բոլոր հասարակական կառույցներում:Վախը մեր գիտակցության մեջ առաջանում է շատ վաղ ` որպես զարգացման անհրաժեշտ պայման և աստիճանաբար կորցնելով հին ձևերը ` ստանում է նոր բովանդակություն:
Նույնքան հաճախ ինչքան վախը հանդիպում է նաև տագնապ արտահայտությունը,որը վտանգի կանխազգումն է,անհանգստության վիճակը: Ավելի հաճախ տագնապը արտահայտվում է ինչ –որ իրադարձության սպասելիս,որը դժվար է կանխագուշակել և կարող է բերել տհաճ հետևանքների :Եթե վախը գիտակցության մեջ մարդու կյանքի ու բարեկեցությանը սպառնացող կոնկրետ վտանգի աֆելտիվ արտացոլումն է, ապա տագնապը սպասվող սպառնալիքի սրված զգայությունն է:Ի տարբերություն վախի, տագնապը կարող է արտահայտվել ուրախության զգացումի ձևով,որպես հաճելի սպասում:Անհանգստության զգացումը,կախված երեխայի անձի հոգեկան կառուցվածքից,կենսափորձից ,ծնողների ու հասակակիցների հետ հարաբերություններից,կարող է ձեռք բերել ինչպես տագնապի,այնպես էլ վախի բնույթ:Այն մարդը,որը գտնվում է անորոշ իրավիճակներում,զգում է տագնապ,իսկ այն մարդը,որը վախենում է որոշակի օբյեկտներից կամ մտքերից,ապրում է վախ :Իր հերթին վախը կարելի է դիտել որպես տագնապի դրսևորում կոնկրետ,օբյեկտիվացված ձևով ,եթե տագնապը ձեռք է բերում երկարատև ընթացք:Անհանգստության վիճակներում (տագնապալիություն և ահ) վախը թաքնված է հոգեկանի տարբեր մութ անկյուններում` սպասելով դրսևորման հարմար պահի:Այն անհանգստությունը,երբ գերակշռում է ահը,բնորոշ են դանդաղելը,«միևնույն տեղում դոփելը»,խոսքը անարտահայտիչ է,մտածողությունը ` իներտ,ծանրություն կա սրտին:Ի տարբերություն դեպրեսիայի,չկա կարոտ,մահվան մտքեր,պահպանվում է բավարար ակտիվություն կենսագործունեության այն ոլորտներում,որոնց դեռ չի դիպչել վախը:Իսկ այն անհանգստությունը,երբ գերակշռում է տագնապիությունը,նկատվում են շարժողական գրգռվածություն,անչափ մեծ հետաքրքրասիրություն և ձգտում զբաղվելու ցանկացած նույնիսկ անօգուտ գործունեությամբ:Բնորոշ է սպասումի անտանելությունը,որը դրսևորվում է շտապողականությամբ և անհամբերությամբ:Խոսքի տեմպը արագացված է,որը երբեմն կարող է դրսևորվել չղեկավարվող բառերի հոսքով:Հետևաբար տագնապալիությունը հիշեցնում է ինչ –որ խոլերիկ,իսկ վախկոտությունը` ֆլեգմատիկ խառնվածքի դրսևորում:
Ֆոբիաների տակ հասկացվում է վախերի տեսակ,որոնց առաջացումը պայմանավորված չէ որևէ ռացիոնալ պատճառով:Դրանք կպչուն ,ոչ ադեկվատ կոնկրետ բովանդակություն վախի ապրումներ են,որոնք առաջանում են որոշակի ֆոբիկ իրադրությունում:Առաջին հայացքից ֆոբիաների նշանները` շնչահեղձություն,կծկումներ կոկորդում,արագացված շնչառություն,էականորեն չեն տարբերվում ռեալ կամ արդարացված վախից:Իրականում նրանց միջև կան էական տարբերություններ:Եթե վախը առաջանում է բոլոր մարդկանց մոտ և վերանում է ռեալ վտանգի անցնելուց հետո,ապա ֆոբիայի դեպքում մարդը,որպես կանոն հասկանում է ,որ իր ռեակցիան ոչնով պայմանավորված չէ և նույնիսկ անիկմաստ է,ընդ որում չի դադարում վախենալ:Բոլոր հիմնված վախերը ակտիվ են.մարդը միշտ փնտրում է ուղիներ դրանցից ազատվելու համար:Ֆոբիան պասիվ զգացողություն է. Նման վախի ենթարկված մարդը խուսափում է տհաճ իրադրություններից,բայց չի ձգտում ազատվել իր կպչուն վիճակից,քանի որ հոգու խորքում հասկանում է ,թե ինչքան հարմար է գտնվել վախի ենթակայության տակ,այսինքն ֆոբիան տալիս է նրան երկրորդական շահ:
Добавлено спустя 1 минуту:
ՎԱԽԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ
Գոյություն ունի վախերի բազմաթիվ դասակարգումներ :Ամենաընդհանուր ձևով վախերը կարելի է բաժանել իրավիճակային և անձային վախերի:Իրավիճակային վախը առաջանում է անսովոր ,ծայրահեղ վտանգավոր իրադրությունում,օրինակ`բնա կան աղետ,շան հարձակում,խմբում խուճապի ժամանակ և այլն:Անձային վախերը պայմանավորված են մարդու բնույթով,օրինակ` նրա բարձր կասկածամտությամբ:Իրավիճակՠ ?յին և անձային վախերը խառնվում և դրսևորուվում են իրար հետ:
Վախը նաև լինում է իրական ու երևակայական,սուր և խրոնիկ:Ռեալ և սուր վախերը պայմանվորված են կոնկրետ իրադրությամբ,իսկ երևակայակնն ու խրոնիկը` անձի առանձնահատկություններով:
Ճնայած որ վախը ինտեսիվ դրսևոչովող հույզ է,պետք է տարբերակել դրա սովորական ,բնական կամ տարքային և պաթոլոգիկ մակարդակները:Սովորաբար վախը կարճատև է,վերանում է տարիքի հետ,չի դիպչում անձի խորքային արժեքների,էականորեն չի ազդում նրա բնավորության,շրջապատի հետ հարաբերությունների վրա:Բացի այդ ունի նաև պաշտպանական նշանակություն,քանի որ թույլ է տալիս խուսափել վախի օբյեկտի հետ հանդիպումից:Բայց պաթոլոգիկ վախը վկայում է նրա ծայրահեղ,դրամատիկ դրսևորումների մասին,երբ բացակայում է գիտակցության կողմից դրա վերահսկումը , ինչը բերում է սոցիալական դեզադապտացիայի:
Մեկ այլ դասակարգման համաձայն վախերը լինում են իրական ու նևրոտիկ:Իրական վախը հասկանալի է յուրաքնչյուրին,քանի որ հանդիսանում է ռեակցիա վտանգի ընկալմանը:Դա կարելի է դիտարկել որպես ինքնապահպանման բնազդի դրսևորում,որը բնորոշ է կենդանի էակներին:Նևրոտիկ վախերը կարող են դրսևորվել շուտ և շատ տպավորվող մարդկանց մոտ:Այս տիպը կարելի է բաժանել 3 խմբի:
1. Ահ կամ ազատ վախ, որը միշտ կարող է կապված լինել ցանկացած հարմար օբյեկտի հետ:Նման վիճակը հոգեվերլուծողներին անվանում են «սպասման վախ»:Մարդիկ,որոնք ենթարկվում են դրան,միշտ ամենահնարավոր իրադրությունից կանխատեսում են ամենասարսափելին:Բնավ այս գիծը հիվանդագին անվանել չի կարելի,քանի որ իրականում դա վատատեսություն է:«Սպասման վախ»ի առավել մեծ աստիճանը կարող է փոխվել նյարդային հիվանդության ,ինչը Զ.Ֆրեյդը անվանում է «վախի նևրոզ»:
2. Վախի երկրորդ ձևը կապված է որոշակի իրադրությունների և օբյեկտների հետ:Դրանք վերը նշված ֆոբիաներ են,որոնց տեսակները շատ են:Հոգեմարմնական բժշկության մեջ հայտնի են ֆոբիաների այնպիսի տեսակներ,ինչպիսիք են նոզոֆոբիան` ախտորոշման վախը,կանցերոֆոբիան` քաղցկեղով հիվանադլու վախը,կարդիոֆոբիան ` վախը սրտի ինֆարկտի նկատմամբ,կլաուստրաֆոբիան` փակ տարածության վախը և այլն:
3. Նևրոտիկ վախի երրորդ ձևը առողջ մարդկանց մեծամասնության կողմիցընկալվում է որպես ամենազարմանալի ,քանի որ այստեղ լիովին բացակայում է կապը ահի ու տագնապ առաջացնող վտանգի մեջ:Այս վախը օրինակ առաջանում հիստերիայի ժամանակ ` ուղեկցելով հիստերիայի սիմտոմները կամ գրգռվածության ցանկացած պայմաններում,երբ կարելի է սպասել աֆեկտիվ դրսևորումների :
Добавлено спустя 2 минуты 43 секунды:
[color=blue]Առաջին հայացքից վախը մարդուն միայն բացասակն հույզեր է պատճառում ,սակայն ինչպես ամեն բան բնությունում,վախի հույզը ի սկզբանե էվոլյուցիայի պրոցեսում առաջացել է օրգանիզմի պաշտպանության համար:Այն արյան մեջ ադրենալինի արտազատման միջոցով կարող է մոբիլիզացնել մարդու ուժերը ճգնաժամային իրավիճակներում:Բացի այդ վախը օգնում է վտանգավոր իրադրությունների լավ մտապահմանը,ինչը մեկնաբանված է ամերիկացի գիտնական Միլլերի 1951 թ. Մկների վրա կատարած հետազոտություններում:Սակաՠ ?ն ոչ միշտ են վախեցող իրավիճակները մնում գիտակցության մեջ:Դրանք հոգեբանական պաշտպանության դեպքերն են,երբ վախեղոց իրավիճակը անցնում է անգիտակցական և հուզական հիշողության փոխարեն տեղ է գտնում թվյացյալ մոռացումը:
Վախի հաջորդ կարևոր նշանակությունը այն է,որ մարդը հնարավորություն է ստանում գործել ինֆորմացիայի պակասի պայմաններում: Այդ դեպքում վարքի ստրատեգիան թելադրում է վախը:
ՎԱԽԻ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԴԻՆԱՄԻԿԱՆ
Տարբեր քաղաքակրթություններում երեխաները զարգացման ընթացքում ապրում են մի շարք ընդհանուր վախեր` նախադպրոցական տարիքում մորից բաժանվելու,մթության և կենդանիների վախերը,6-8 տարեկանում ` մահվան վախը և այլն:Դա ապացուցում է զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունները,երբ զարգացող հոգեկան կառույցները սոցիալական գործոնների ազդեցության տակ գործոնների ազդեցության տակ հիմք են հանդիսանում նույն վախերի առաջացման համար:
Հղիության շրջան և ծննդաբերություն :Ինչպես հայտնի է,մարդու հուզական ոլորտի հիմքերը դրվում են դեռ ներարգանդային զարգացման շրջանում,հետևաբար անհանգստությունը,որն ունենում է կինը հղիության ժամանակ,հանդիսանում է երեխայի անհանգստության առաջին փորձը:
Ըստ հոգեվերլուծության (ֆրոյդ Զ. Ռանկ օ.) ծնվելու ակտը երեխայի համար հանդիսանում է այնքան տրվմատիկ իրադարձություն,որ իր ողջ հետագա կյանքում նա փորձում է վերապրել այդ դեպքն ու ազատվել վախի զգացողությունից:
Կյանքի առաջին տարին - Իրական կյանքում երեխան հաճախ հանդիսանում է շատ դժվարությունների ու վտանգերի ,և կյանքի փորձի բացակայության պայմաններում առաջին հայացքից նորմալ երևույթները նրա մոտ սարսափ են առաջացնում:Անձի բնավորության կայացման ամենակարևոր շրջանը մանկությունն է:Ծնվելով,երեխան ընկնում է անհասկանալի աշխարհ,որի հետ շփման առաջին փորձերը վառ են,որ մոռանալով իր մանկական տպավորությունները,մարդը զգում է և գտնվում է նրանց ազդեցության տակ ողջ իր հետագա կայնքում:
Երեխայի կյանքի առաջին ամիսներին անհանգստությունը հիմնականում առաջանում է այն ժամանակ,երբ չեն բավարարում կենսակարևոր պահանջմունքները` սնունդ,քուն,ակտիվություն,ջՠ ?րմություն և այլն,այսինքն ` այն ամնեը,ինչ որոշում է նորածնի ֆիզիկական և հուզական շփումները,որի բավարարման աստիճանը մոր կողմից ազդում է երեխայի հուզական զարգացման և տոնուսի վրա:Դրա դրսևորման առաջին ձևը երեխայի պատասխան ժպիտն է:Երկրորդ ամսում առաջանում է աշխուժացման կոմպլեքսը. Երեխան անհանգստանում է մոր բացակայության ժամանակ և նոր շրջապատում:Մոր բացակայության դեպքում անհանգստությունը առավել ցայտուն է դառնում 7,իսկ օտար դեմքերից վախը 8-րդ ամսում,ինչը վկայում է,որ երեխան տարբերակում է մոր դեմքը և ընտրողական վերաբերմունք է ցուցաբերում:Այսինքն ` մոր բացակայ