Ծո­վի ափին լի­նում էր դան­դա­ղա­սահ մի ակն­թարթ, երբ ստ­վեր­նե­րը ձգ­վում էին լո­ղափ. երի­զող պա­րիսպն ի վեր։ Ար­դեն վա­ղուց ոտ­նա­թա­թե­րից կոխկրտ­ված ավա­զին փռ­ված՝ դրանք սո­ղում էին նախ գլուխ­նե­րով, հե­տո իրենց հետ բե­րում էին նաև կրծ­քեր, թևեր, ոտ­քեր... և եր­կար, ճեր­մակ պա­րիս­պը շն­չա­վոր­վում ու գե­ղեց­կա­նում էր ինչ­պես կի­նո­յում։
Մի աղջ­նակ ամեն օր՝ ճիշտ նույն ժա­մին, գա­լիս կանգ­նում էր միշտ նույն տե­ղում և դի­տում պարս­պի վրա թրթ­ռա­ցող ստ­վեր­նե­րը։ Սկիզբ էին առ­նում հե­քի­ա­թա­յին կա­խարդ­նե­րի, ար­քա­յազ­նե­րի ու փե­րի­նե­րի պա­րա­յին հա­մար­ներ, հայտն­վում էին մար­դիկ՝ հանց ծա­ղիկ­ներ, կո­կոր­դի­լոս­ներ, խո­զեր, գծագր­վում էին շար­ժում­ներ՝ իբր սպառ­նա­լիք տա­լիս, իբր գուր­գու­րանք, կամ էլ... պար­զա­պես ծի­ծա­ղե­լու հա­մար։ Տար­տա­մո­րեն մարմ­րում էին երա­զանք­ներ, գե­ղեց­կու­թյուն­ներ և այ­լան­դա­կու­թյուն­ներ։ Ի՜նչ կի­նո, ի՜նչ բան... Ճաշի այս ժա­մին պա­րիս­պը շատ ավե­լին էր, քան այն ծուռ հա­յե­լին, որի մեջ կա­րող ես հա­ծել ան­վերջ... Իսկ հե­տո, երբ ողջ լո­ղափն ամա­յա­նում էր, ոտ­քերն ավա­զի մեջ խրած՝ մնում էր մի­այն ման­րիկ մա­դամ Ռո­զան։ Կանգ­նած դի­տում եմ, թե ինչ­պես է նա մար­զանք անում՝ տար­ված, բո­լո­րան­վեր, մինչև որ ամ­բողջ մարմ­նով մեկ չք­վում է դե­պի եր­կինք, պարս­պի վրա թող­նե­լով մի­այն ան­հա­վա­նա­կան եր­կար սրունք­նե­րի հա­զիվ կե­սը։ Այդ­քան եր­կար ոտ­քեր, այդ­քան ման­րիկ մա­դամ Ռո­զա­յից։ Նա, որ ավե­լի կարճ­լիկ էր, քան այն աղջ­նա­կը, որն աշ­նա­նը նոր պի­տի տասն­չոր­սը բո­լո­րեր... Թե ին­չու՞ էր այդ կինն այդ­պես կա­նո­նա­վոր կա­տա­րում այդ մար­զան­քը, աղ­ջի­կը չգի­տեր։ Չէր էլ կա­րող հա­վա­տալ, որ դրա­նից նա կա­րող էր աճել, կամ էլ ուղ­ղեր այն հս­կա­յա­կան սա­պա­տը, որ բուս­նել էր կռ­նա­կին։
Տա­րօ­րի­նակ կին էր այդ մա­դամ Ռո­զան. չո­րուկ, մանր-­մունր, դեռ մի բան էլ ավել, կու­զիկ, բայց ոչ ոք վատ չէր խո­սում նրա մա­սին։ Արդ­յո՞ք այն պատ­ճա­ռով, որ այդ­քան տա­րի լո­ղա­փի բժշ­կու­հի էր եղել, թե՞... որով­հետև պար­զա­պես հա­մակ­րե­լի անձ­նա­վո­րու­թյուն էր։ Աղ­ջի­կը այդ էլ չէր կա­րո­ղա­նում հաս­կա­նալ։ Ինչ վե­րա­բե­րում է ան­խու­սա­փե­լի □մա­դա­մին□՝ կպց­րած նրա ան­վա­նը. դա նրան շնորհ­վել էր օտա­րազ­գի­նե­րի կող­մից ու այդ­պես էլ մնա­ցել...
Աղ­ջի­կը շատ էր այդ մա­սին մտա­ծել, կամր­ջի վրա, իր սի­րած տե­ղում կանգ­նած, բայց արևը դեռ բարձ­րից էր շո­ղում և բա­վա­կան ժա­մա­նակ կար մինչև ստ­վեր­նե­րը կսկ­սե­ին սող տալ պարս­պով։ Ինչ կա­րե­լի էր անել։ Ուժ առ­ներ ու ցած ցատ­կեր գլ­խով վար... Բա­ռե­րով չի կա­րե­լի նկա­րագ­րել, թե ինչ է զգում մար­մի­նը ծո­վի ջրին ի տես. ու­զում ես լո­ղալ, լո­ղալ դե­պի խոր­քը, ավե­լի խոր­քը, մինչև հա­ճույ­քը խառն­վի վա­խին։ Այդ ան­խու­սա­փե­լի փոք­րիկ վա­խին չնա­յած սո­վո­րած լի­նե­լով տա­կա­վին ման­կուց, աղ­ջի­կը լո­ղում էր ձկան պես։
Դե հի­մա՝ ի՞նչ. առանց այդ էլ սար­սա­փե­լի տոթ է. կանգ­նես ու նա­յես մարդ­կանց մերկ մար­մին­նե­րի՞ն, ավե­լի լավ չէ՞ նա­յես ուղ­ղա­կի պարս­պին, ուր այդ ամե­նը շատ ավե­լի լավ է երևում։
Աղ­ջի­կը ճամ­փա ելավ. ևս երեք քայլ՝ կամր­ջի վրա­յով և... պի­տի նետ­վեր ցած, երբ ծո­վի կող­մից ինչ­-որ ճիչ լսեց. տե­սավ, որ ինչ­-որ մե­կը կան­չում է ձեռ­քով։ Նա մի քա­նի ան­գամ ակա­նա­տես էր եղել նման տե­սա­րա­նի և իս­կույն հաս­կա­ցավ, թե ինչ է կա­տար­վում և ինքն էլ մի թույլ □ախ□ քաշ­ե­լով նետ­վեց ծո­վը։
... Լո­ղում էր ամ­բողջ ու­ժով, երբ լսեց ինչ­-որ սու­լի­չի կանչ, որից հե­տո մարդ­կա­յին ձայն` կամր­ջի վրա­յից։ Րո­պե չան­ցած` եր­կու փր­կա­րար հա­սան նրա ետևից։ Աղ­ջի­կը կանգ առավ, սրանք հի­մա կփր­կեն խեղդ­վո­ղին։ Հևաս­պառ նա­յեց շուրջն ու որոշ­եց վե­րա­դառ­նալ։
Մեկ ու­րիշ փր­կա­րար մո­տե­ցավ նրան, և մինչ լո­ղա­փին եղած բո­լոր մար­դիկ դի­տում էին, թե ինչ­պես պի­տի փր­կե­ին խեղդ­վո­ղին, ասաց.
– Էդ ու՞ր էիր գնում։
Աղ­ջի­կը կուչ բե­րեց ու­սերն ու հո­գոց հա­նեց.
– Դե... տե­սա, որ մարդ է խեղդ­վում, և...
– Եվ ի՞նչ, գնա­ցիր, որ փր­կե՞ս, այո՞...
– Ա­յո...
Փր­կա­րա­րը, որ անա­սե­լի սևացած էր, վզին կար­միր թաշ­կի­նակ ու­ներ կա­պած։ Ատամ­նե­րը սեղ­մած տեսք ու­ներ և ճա­ղատ էր։ Աչ­քե­րը՝ ավե­լի առաջ, քան դեմքն էր, և աղ­ջի­կը չէր կա­րո­ղա­նում հաս­կա­նալ, թե արդ­յո՞ք զար­ման­քից էին այդ­պես... Կա­րող է և վատ, չար աչ­քեր էին։ Ասես ներ­սից ինչ­-որ բա­նով սեղմ­ված կամ ինչ­-որ բա­նով առաջ մղ­ված լի­նե­ին։ Այդ ամե­նի մա­սին էր նա մտա­ծում հի­մա, երբ փր­կա­րա­րի ձեռ­քը գնաց­-ե­կավ ու ապ­տա­կը շրխ­կաց նրա ձախ այ­տին։
– Ա՛յ, կհիշ­ես, – ասաց տղա­մար­դը։– Կհիշ­ես, որ մեկ էլ ու­րիշ­նե­րի ար­հես­տի մեջ քիթդ չխո­թես, հաս­կա­ցա՞ր։
Եվ շուռ եկավ ու գնաց։
Նրա­նից հե­տո մյուս եր­կու փր­կա­րար­նե­րը խեղդ­վո­ղին հա­նե­ցին ու ափ հասց­նե­լով շուռ տվե­ցին փո­րի վրա։ Շուրջն ար­դեն ահա­գին ժո­ղո­վուրդ էր հա­վաք­վել, գրե­թե բո­լո­րը։ Մի­այն աղ­ջիկն էր մե­նակ կանգ­նած կամր­ջի վրա՝ ական­ջը հեռ­վից լս­վող ձայ­նե­րին՝ մի­ա­խառն­ված ապ­տա­կի շրխ­կո­ցին։ Ար­դեն կար­ծես մի­այն այդ թշ­շոցն է, որ նրան հիշ­եց­նում էր քիչ առաջ տե­ղի ու­նե­ցա­ծի մա­սին։ Իսկ դա... աղ­ջիկն ու­զում էր մո­ռա­նալ։ Որով­հետև, մի՞­թե դա էլ սո­վո­րե­լու բան է, այ­սինքն` ու­զե­նաս խեղդ­վո­ղին փր­կել... և գան ու ապ­տա­կեն քեզ, իմաստ ու­նի՞, որ շտա­պես մե­ծա­նալ (նա տասն­չոր­սը լրաց­նե­լու ճամ­փին էր)։
Լո­ղա­փին շու­տով ամեն ինչ իր տեղն ըն­կավ. խեղդ­վո­ղը ոտի կանգ­նեց (նա եր­կու ձեռ­քով բռ­նել էր գլուխն ու, քաշ­վե­լով մի կողմ, նս­տել..., և մերկ ամ­բո­խը դարձ­յալ ավա­զի վրա­յով վա­զե­լով նետ­վեց ջու­րը։ Մի­այն այն խուլ խշ­շո­ցը դեռ շա­րու­նա­կում էր զն­գալ աղջ­նա­կի ական­ջի մեջ... - Բայց... ին­չու՞, ին­չու՞,– շա­րու­նա­կում էր ինքն իրեն հարց տալ, և ոչ մի կերպ չկա­րո­ղա­նա­լով պա­տաս­խա­նը գտ­նել։ Հո­գու խոր­քից մի ծանր հա­ռաչ պոկ­վեց, աչ­քե­րը՝ ան­կուշտ մեխ­վե­ցին ներքևի ալիք­նե­րին, և հա­ջորդ րո­պե­ին մար­մի­նը վազ տվեց կամր­ջի վրա­յով ու նետ­վեց ջու­րը։
Ջու­րը, ջու­րը...
Կա­պույտ, գոլ ու փա­ղա­քուշ... Կա­րապ, մա­կույկ և այն ամենն, ինչ լո­ղա­փին է, մար­մանդ լռում և փոք­րա­նում է։ Իսկ դու քիչ-­քիչ մե­ծա­նում ես, տասն­չորս, հե­տո` քսան, հե­տո` ևս այդ­քան...
Աղ­ջի­կը շուռ եկավ մեջ­քի վրա, եր­կինքն էլ ծո­վի նման էր։ Եվ նույ­նիսկ ավե­լի մեծ, բայց երկն­քում չես կա­րող այս­պես լո­ղալ։ Գու­ցե մի­այն նրանք, ով­քեր ճամ­փոր­դում են ինք­նա­թի­ռով, բայց հա­գիդ շո­րեր, թի­թեղ­յա պա­տե­րի զն­գոցն էլ՝ մյուս կող­մից։ Դե... երևի այդ­պի­սին է դր­ված­քը. ոմանք ծն­վում են, որ ծո­վում լո­ղան, ու­րիշ­նե­րը՝ որ թռ­չեն երկն­քով։ Ոմանք՝ որ­պես­զի խեղդ­վեն, ու­րիշ­նե­րը՝ որ­պես­զի փր­կեն նրանց։ Ոմանք՝ որ ապ­տակ­ներ շրխ­կաց­նեն... Մանր ու կու­զիկ մա­դամ Ռո­զան էլ՝ որ­պես­զի մար­զանք անի այս­պես, ամա­յա­ցած ավա­զի վրա մեն-­մե­նակ կանգ­նած։ Ին­չու՞...
Ին­չու՞, ին­չու՞...
Ոչ, այլևս պի­տի մո­տե­նա ու հարց­նի։ Նրանք վա­ղուց է, ինչ ճա­նա­չում են իրար։ Հի­մա, հենց բարձ­րա­նա լո­ղափ, կհարց­նի։
Այդ­պես, կռ­նա­կի վրա լող տա­լով էլ աղ­ջի­կը հա­սավ ափին։ Անշ­տապ ու հան­գիստ, աչ­քե­րը հա­ռած երկն­քին։ Ական­ջի մի­ջի այն թշ­շոցն էլ կար­ծես ան­ցել էր։ Կամ գու­ցե չէ՞ր լսում շուրջն աղմ­կող ալիք­նե­րի պատ­ճա­ռով։ Միևնույն է, այդ զն­գո­ցը ընդ­միշտ մնա­լու էր, ինչ­պես և այն □փր­կա­րա­րի□ դուրս պր­ծած աչ­քե­րը։ Կար­ծես ներ­սից ինչ­-որ բա­նով առաջ բո­թած, հը՜մ, փր­կա­րա՜ր,– մտ­քում կրկ­նեց աղ­ջի­կը և ժպ­տաց։ Շուռ եկավ փո­րի վրա ու նո­րից սկ­սեց արագ­-ա­րագ ճեղ­քել ջու­րը՝ արագ մեծ-­մեծ ապ­տակ­ներ տա­լով ջրի երե­սին, զո­րեղ ու չար, մինչև որ հոգ­նեց։
Երբ տեղ հա­սավ, լո­ղափն ամա­յա­ցել էր։ Ստ­վեր­ներն ար­դեն բարձ­րա­ցել էին պարս­պի վրա՝ իրենց ար­տա­ռոց ու այ­լա­զան գծագ­րում­նե­րով։ Մինչև որ պատ­կեր առ պատ­կեր սկ­սե­ցին ջնջ­վել, և վեր­ջին գծա­գրումն էլ ան­հե­տա­ցավ, մա­դամ Ռո­զան դուրս եկավ իր բուժ­կե­տից և հուշ­իկ քայ­լեց ավա­զի վրա­յով։ Իր սո­վո­րա­կան լո­ղազ­գես­տով, որի տակ պետք է թաքց­ներ սա­պա­տը։ Իր սո­վո­րա­կան կեց­ված­քով և եր­կու թևերի սո­վո­րա­կան շար­ժու­մով դե­պի վեր... Ապա՝ դան­դաղ դարձ դե­պի պա­րիս­պը և եր­կա՜ր, եր­կար նրան մեխ­ված հա­յացք...
Աղ­ջի­կը, որ հաս­տատ մտադր­վել էր այ­սօր խո­սել նրա հետ, կուչ եկավ իր տե­ղում՝ կամր­ջի վրա և ինքն էլ հա­յաց­քը հա­ռեց պարս­պին։ Մա­դամ Ռո­զա­յի ստ­վե­րը գե­ղե­ցիկ էր։ Եվ ոչ մի կուզ չու­ներ։ Կեն­դա­նի կնոջ ամեն մի շար­ժու­մը՝ ավա­զի վրա, ան­շունչ ստ­վե­րը վեր էր ածում բա­լե­տի պա­րու­հու. վեր­ձիգ սրունք­ներ, գե­ղե­ցիկ թրթ­ռա­ցող կուրծք, ձեռ­քե­րը՝ ասես այն աղ­ջիկ­նե­րից մե­կի ձեռ­քերն էին, որ այն­պես փու­թա­ջա­նո­րեն խմբ­վում էին այս­տեղ □միս Վառ­նան□ նվա­ճե­լու հա­մար։
Մինչ պատ­կե­րաց­նում և միտք էր անում այս ամե­նի մա­սին, աղ­ջի­կը նկա­տեց, որ նույն այն փր­կա­րա­րը՝ վզին կար­միր թաշ­կի­նակ, ու­րիշ մի տղա­մարդ ևս և չորս գե­ղա­նի աղ­ջիկ­ներ, կամր­ջի բազ­րի­քին հեն­ված դի­տում էին մա­դամ Ռո­զա­յին։ Նրանց ետևում, փոքր­-ինչ բարձր նույն­պես պա­րիսպ կար, որի վրա հի­մա էլ գծագր­վել էին նրանց ստ­վեր­նե­րը։
Մա­դամ Ռո­զա­յի մար­զան­քի գաղտ­նի­քը վեր­ջա­պես իր հա­մար բա­ցա­հայ­տած՝ աղ­ջի­կը զգաց, թե ինչ­պի­սի ուժգ­նու­թյամբ է սիր­տը խփում. նույն այն խփոց­նե­րը, որ ու­նե­նում էր չա­փից ավե­լի արագ լող տա­լիս։ Նա թու­քը կուլ տվեց ու կուչ եկավ, չգի­տես ին­չու ու­զում էր թաքն­վել մի տեղ... բայց աչ­քե­րը չէ­ին պոկ­վում պարս­պից։ Աչ­քե­րը չէ­ին կտր­վում նրա վրա պատ­կեր­վող ստ­վեր­նե­րից, հե­տո դրանք հան­կարծ վե­րա­ցան։ Աղ­ջիկն այ­նու­ա­մե­նայ­նիվ չէր կա­րո­ղա­նում հաս­կա­նալ, թե ինչ էին անում այն­տեղ վեց ջա­հել մար­մին­նե­րը՝ բազ­րի­քին շար­ված։ Բայց դա դժ­վար չէր իմա­նալ. վեց երի­տա­սարդ­նե­րը պար­զա­պես դի­տում էին փոք­րիկ մա­դամ Ռո­զա­յի մար­զանքն ու ծի­ծա­ղում։
Եվ նրանց ստ­վեր­նե­րը՝ վեր­ջին պարս­պի վրա կու­զիկ էին...

Բուլղարերենից թարգմանեց ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ԹԵՐԶՅԱՆԸ